Priredio: Ertan Č., dip. isl. nauka
On je imam ehli sunneta, Muhammed Zahid ibn Hasan el-Kevseri el-Hanefi el-Maturidi, zamjenik posljednjeg šejhul islama osmanskog hilafeta Mustafe Sabrija, i jedan od najvećih hanefijskih pravnika, preporoditelj (mudžeddid) četrnaestog islamskog stoljeća.
Rođen je u malom gradu u blizini Duzdžea (tr. Düzce), Turska, 1296. godine po hidžri, odnosno 1879. godine po miladu, u porodici čerkeskog porijekla. Počeo je svoju potragu za znanjem u rodnom mjestu do svoje 15. godine. Nakon što je pred svojim ocem šejhom Hasan el-Hilmijem, stekao preliminarno znanje o Kur'anu, fikhu, hadisu, itd., odlazi u Istanbul, gdje se uronio u učenje još 11 godina u Džami'ul Fatihu. Tu je završio svoje formalne studije učeći od poznatog učenjaka Kur'ana i hadisa Ibrahim Hakki el-Avnija, zatim šejha Zejnul-Abidin el-Ulsunija, šejha Muhammed Halis el-Širvanija, el-Hasan el-Eztu'ija, šejha Ahmed Šakir el-Kebira i drugih.
Nakon što je tri godine kasnije diplomirao i dobio formalnu idžazu (zbog toga što se završni ispit nudio samo jednom u pet godina), biva postavljen na poziciju predavača na istom Džami'ul Fatihu. Tu je predavao otprilike sedam godina, do neposredno pred izbijanje Prvog svjetskog rata (1914.). Zatim je odlučuje napustiti profesorsku poziciju kako bi pomogao vladi u otvaranju nove islamske institucije u Kastamonuu. Otprilike tri godine kasnije, nakon što je rat završen i potpisan mirovni sporazum, imam Kevseri se vratio u Istanbul. Gotovo odmah je postavljen da predaje u veoma prestižnoj instituciji Daru Šefkatil Islamijjah. Tu je predavao predmet tahassusa (metoda specijalizovanog i veoma visokog nivoa proučavanja). Bio je među najmlađim učiteljima koji je ikada predavao ovaj predmet. Nastavio je da predaje sve dok nije izabran da predstavlja fakultet Tahassusa na sastancima održavanim u uredu Vekilu Dersa, koji je bio zadužen za nadgledanje svih islamskih učenjaka i institucija u osmanskoj državi. Pozicija kojom će imam Kevseri biti počastvovan.
Politička promjena i migracija
Neposredno nakon toga, nakon pada osmanskog hilafeta i proglasenja sekularne republike Turske, nova vlada počinje sa obračunom i napadima vjersku naučnu elitu. Život u Turskoj postao je sve teži za imama Kevserija i druge tradicionalne učenjake. Svaki pojedinac koji bi se zauzeo za položaj islama u novoj državi postajao bi meta vlasti. Nakon što je čuo za planove njegovog hapšenja, u strahu da bi mu život mogao biti u opasnosti, imam Kevseri emigrira u Kairo (m. 1922 / h. 1341), zatim u Siriju i na kraju se skrasio u Kairu, gdje ostaje do svoje smrti.
Prešao je trnovit put od istaknutog profesora visokog statusa, koji je živio životom udobnosti i lagodnosti, do statusa muhadžira bez ičega do znanja! Gubitak udobnosti dunjaluka nije bio veliki problem za imama Kevserija, jer je znao veličinu nagrade za onoga ko se preseli isključivo radi Allaha i njegovog Poslanika (sallallahu alejhi ve sellem). Bilo je velikih poteškoća nakon preseljenja u Egipat, ali je također bilo mnogo dobroga za imama Kevserija i za cijeli ummet. Preseljenje u Egipat omogućilo je većem dijelu svijeta da prepozna vrline i znanje velikog imama. U to vrijeme Turska je bila zatvorenija prema svijetu u usporedbi s Egiptom. Egipat je bio pun muslimanskih intelektualaca iz raznih zemalja. To mu je također omogućilo pristup velikim kairskim bibliotekama i rukopisima, te slobodu da govori i piše šta god je osjećao da je istina. Uz to, imao mnogo učenika iz različitih zemalja što je omogućilo širenje njegovog znanja i utjecaja na sva četiri kraja svijeta.
Rekli su o imamu Kevseriju
Njegov učenik, šejh Ahmed Hajri, piše:
"‘Allama Kevseri (rahimahullah) je imao izuzetno oštre oči i uši. Uz to, imao je jedinstveno i nevjerojatno pamćenje i prekrasan rukopis. Bio je vrlo vješt u arapskom, turskom, perzijskom, pa čak i čerkeskom jeziku. Unatoč blagom turskom naglasku kada je govorio arapski, i dalje je govorio s apsolutnom jasnoćom i elokvencijom. Zapravo, govorio je arapski zajedno s pravilnim deklinacijama na kraju riječi. Svoju je poruku prenosio najboljim odabirom riječi i imao je jedinstven tok govora.
Unatoč svojoj briljantnosti, uživao je da pravi znanstvenici kritiziraju njegov rad. Uvijek se sjećao šejha Ahmeda Rafija el-Tahtavija (autora knjige التنبيه و الإيقاظ čija je kritička analiza fusnota imama Kevserija na ذيول تذكرة الحفاظ) primjena u dobrom svjetlu. ‘Allama Kevseri se nikada nije ljutio na rad šejha Ahmeda jer je znao da je, slično njegovom radu na ذيول تذكرة الحفاظ, pobijanje šejha Ahmada, napisano s namjerom da koristi ljudima.
'Allama Kevseri (rahimahullah) je doprinio gotovo svakom polju vjere bilo autorstvom posebne knjige, članka ili fusnota (komentara) na prethodno napisanu knjigu.
Njegova prava genijalnost je bila u tome što se mogao prisjetiti bilo čega u bilo kojem trenutku, a to mu je pomoglo u brzom odgovaranju na pitanja s velikom dubinom i uvidom. Kada bi govorio o bilo kojoj temi, izlivao bi znanje poput potoka koji šiklja! Svako ko ga je sreo ne bi ga vidio samo kao jednog učenjaka ili čak grupu ucenjaka. Ne, već je bio poput hodajuće biblioteke pune najvrednijih dragulja i resursa!
'Allama Kevseri je imao duboku naklonost prema studentima i bio je veoma zabrinut u pogledu njihovog učenja. Toliko da je čak pisao Univerzitetu al-Azhar sa prijedlozima kako da se poboljša nastavni plan i program, raspored časova i još bolje disciplinira studente! Dodatnu važnost je davao načinu na koji su jeli, pili, oblačili, čistili, govorili i ophodili se s ljudima. Njegov cilj je bio stvoriti pravedne, briljantne učenjake koji će zaštitili i sačuvati dini islam.
Što se tiče njegovog suzdržavanja od svjetovnih zadovoljstava, on je bio vjeran svom imenu. (Zahid znači onaj koji se suzdržava od pretjeranog uživanja u glamuru dunjaluka!)
Imao je takve razine čednosti, skromnosti i plemenitosti koje se nisu mogle ni zamisliti. Uprskos tome što je bio vrlo siromašan, bio je najplemenitija osoba koju sam ikada vidio. Nikad ni od koga nije tražio nikakve usluge!
Dobro je poznato svima onima koji su poznavali 'allamu Kevserija, rahimehullah, da on nikada ne bi prihvatio naknadu za podučavanje bilo koga. Niti je primao honorar za objavljivanje vlastitih djela ili čak za uređivanje tuđeg djela! Tek pred kraj života, zbog troškova liječenja, počeo je prodavati svoje knjige. Apsolutno je odbijao bilo kakvu novčanu pomoć, bilo od studenata ili drugih dobronamjernih ljudi, unatoč tome što su oni smatrali najvećom čašću pomoći svom dragom imamu Kevseriju.
Među njegovim velikim vrlinama bila je njegova potpuna odbojnost prema cjenkanju. Zapravo, razlog zašto sam ja (šejh Ahmed Hajri) želio da ga bolje upoznam i da postanem njegov učenik, je bio kada sam ga vidio kako obavještava prodavača da podigne cijenu za knjigu koju želi kupiti! Bila je to jedna od najrjeđih scena ikada! Allama Kevseri insistira da plati više za knjigu koju je želio kupiti, dok prodavač insistira da 'allama Kevseri plati manje!
Šejh Hisamuddin Kudsi (još jedan od učenika imama Kevserija) je jednom pisao o tome kada je prvi put sreo imama Kevserija. Rekao je: 'Proveo sam neko vrijeme s njim i primijetio sam da se nikada neće cenjkati ni sa jednim trgovcem! Ako je ikada shvatio da je prevaren ili izvaran, najviše što bi uradio je da se suzdrži od kupovine od onoga ko ga je prevario.'
Šejh 'Abdullah el-Himsi prenosi da je imam Kevseri redovno davao bakšiš medicinarima koji su mu pomagali u bolnici. ‘Allama Kevseri je jednom rekao: “Neki ljudi koji sebe pripisuju ‘ulemi su usvojili zlu naviku cjenkanja, škrtosti i pohlepe (i zbog njih opća masa misli loše o nama). Dakle, naša je dužnost istrijebiti i iskorijeniti ovu etiketu koju javnost drži prema nama.' (Moulana Farhan Sharif , al-Miftah)
Njegov učenik, šejh Abdulfettah Ebu Gudda, jedan od najvećih učenjaka svog vremena, navodi:
"Dok nisam sreo šejha Muhammeda Zahida el-Kevserija, Allah mu se smilovao i njime zadovoljan bio, posmatrajući šejhove kod kojih sam učio pomislio bih da bih mogao nekad dostići njihov nivo, a kad sam vidio i čuo njega, rekao sam njegov nivo je nemoguće da dostignem."
I naš imam Mehmed ef. Handžić, je imao priliku učiti pred imamom Kevserijem, za koga kaže:
"Muhammed Zahid Kevseri je najučeniji čovjek iz Istanbula kojeg sam vidio. U načitanosti i poznavanju literature, naročito vjerske, kako one štampane, tako one i u rukopisima što leži po raznim bibliotekama, nijesam mu vidio ravna. Pisac je mnogih naučnih djela. On mi je dao opširan pismeni idžazet, koji je, po običaju hadiskih učenjaka, nazvao "et-Tahrirul-vedžiz fi bugjetil-mustedžiz."
Poznati alim indijskog potkontinenta, šejh Muhammed Jusuf el-Binnuri, član Medžlisa `Ilmi (naučno vijeće za oživljavanje klasičnih islamskih djela) i profesor na Islamskom univerzitetu u Dabhelu, Surat (Indija), opisao je imama Zahida el-Kevserija, r.a., ovako:
"Oštroumni provjerljivi učenjak, iskusan i učen, veliki učitelj, šejh, Muhammad Zahid el-Kevseri - neka njegov život bude dugog zdravlja." (Preface to Nasb al-Rayah, 1/17)
"Bio je čovjek koji je posjedovao: izuzetno ogromno znanje, zadivljujuću dubinu razumijevanja, čudesno pamćenje i jedinstvenu svijest. Kombinovao je obje grane znanja; hadis i fikh sa svim svojim podgranama. Imao je opsežne informacije o rijetkim rukopisima diljem svijeta. Pored njegovih prirodnih osobina uzornog karaktera, poniznosti, zadovoljstva minimumom, strpljivosti, dostojanstva, velikodušnosti svojim znanjem i jepote izgleda."
Šejh, imam, mudžtehid i muhaddis Maroka, Ebu'l-Fadl `Abdullah ibn Siddik el-Ghumari, kaže:
"Između mene i učitelja el-Kevserija postojao je prisan odnos, uprkos težnji ljubomornih da to unište. Mnogo me poštovao, toliko da kad sam tražio idžazu od njega, godinu dana prije njegove smrti, on je mene pitao za idžazu. Znao me pitati o hadisu za koji bi ljudi njega pitali. Naša veza se ovako nastavila sve do njegove smrti. Neka mu se Allah smiluje i nagradi ga svojim zadovoljstvom." (Iqamat al-Burhan `ala Nuzul `Isa fi Akhir al-Zaman, by al-Ghumari, with an introductory word by al-Kawthari, p.7)
Ugledni imam i allamah Muhammed Ebu Zehra, navodi:
"Od smrti imama Kevserija, rahimehullah, ja ne znam nijednog 'alima koji je uspio ispuniti prazninu koju je on ostavio iza sebe. On je ostatak naših pobožnih prethodnika koji nikada nisu gledali na 'ilm (nauku) kao na sredstvo za preživljavanje ili bilo kakvu drugu materijalnu korist. On je bio utjelovljenje hadisa da su ulema nasljednici poslanika. Bio je među mudžeddidinima (obnoviteljima) ovog dina (vjere)."
Šejh Muhamed Ismail:
"Bio je najgenijalniji akademik, najtemeljitije upućeni autor, najgenijalniji intelektualac, Allahov mač bez korica, sa znanjem ogromnim kao horizont, debatant koji nikada u životu nije izgubio debatu."
Šejh Ahmed Hajri:
"Imao je jedinstvenu sposobnost prisjećanja stvari, posebno imena. Bio je takav da kad bi nešto čuo ili vidio nekoga makar jednom, sjetio bi ga se nakon mnogo godina! To ga je, zajedno s njegovim ogromnim znanjem i iskustvom s rijetkim rukopisima, učinilo jednim od najvećih učenjaka u oblasti 'Ilmul Ridžala, s kakvim se niko u njegovoj eri nije mogao usporediti!"
Učenjak, dr. ‘Ammar Džejdal, kaže:
"Vrlo rijetko će se naći ljudi poput imam Kevserija, koji je obuhvatio sve različite grane šerijatskog znanja. Kad god bi govorio o određenoj grani 'Ilma, činilo bi se kao da je ovladao samo tim područjem, dok je u stvarnosti ovladao svim područjima! Bio je velikan fikha, akaida, tesavvufa, hadisa, tariha (historije), gramatike, arapskog jezika, itd. I ne samo to, već je način na koji je zapamtio činjenice i imena bio izvanredan. Bio je najveći živi primjer izvrsnog pamćenja."
Imam Kevseri je bio vrlo plodan pisac i pisao je o gotovo svim temama kao što je gore spomenuto. Ne samo da je napisao svoje knjige, već je dodao i izuzetno korisne fusnote i komentare radu izuzetnih naučnika prije njega.
Nekoliko njegovih poznatih djela istaknuto je u nastavku:
Tabdid al-Zalam al-Mukhim min Nuniyyat Ibn al-Qayyim - Pobijanje Ibn al-Qayyima.
Bulugh al-Amani fi Sirat al-Imam Muhammad ibn al-Hasan al-Shaybani - kratka biografija učenika Imama Ebu Hanife koji će sastaviti Zahir al-Riwaya.
Al-Fara'id al-Wafiya fi `Ilmay al-`Arud wa al-Qafya - (Obilne stvari bez premca u dvije nauke prozodije i rime).
Fiqh Ahl al-`Iraq wa Hadithuhum: Prvobitno uvod u Nasb al-Raya, objavljen je odvojeno s fusnotama šejha Abdula Fattaha.
Hanin al-Mutafajji` wa Anin al-Mutawajji` - pjesma o strahotama Prvog svjetskog rata.
Al-Hawi fi Sira al-Imam Abi Ja`far al-Tahawi - biografija imama Al-Tahawija.
Husn al-Taqadi fi Sira al-Imam Ebi Yusuf al-Qadi - biografija imama Ebu Jusufa.
Al-Istibsar fi al-Tahadduth `an al-Jabr wa al-Ikhtiyar - (Sticanje uvida u vezi s determinizmom i slobodom izbora).
Maqalaat ul Kawthari - zbirka njegovih članaka.
Al-Insaf fima Yajib I'tiqaduh (priredio ga).
Tabyin Kadhib al-Muftari fima Nusiba ila al-Imam Ebi al-Hasan al-Ash'ari (priredio ga).
Također je napisao veliki broj članaka koji se odnose na različite grane vjere sve do edeba, historije, hadisa, akaida, fikha, usulul fikha, 'ulumul Kur'ana, itd.
Smrt
U nedjelju, 19. zul-ka'da, 1371. godine po hidžri (1952.), imama Kevseri, jedan od najvećih učenjaka, istraživača, autora i 'alima svog stoljeća izdahnuo je. Navodi se da je do smrti bio potpuno pri svijesti. On je zaista bio opis Resulullahovog, alejhisselam, hadisa:
"Neka Allah dželle-ša'nuhu sačuva svježinu osobi koja sluša hadise i čuva ih dok ih ne prenese dalje."
Otkako je umro, napisani su brojni članci i rasprave o životu i naporima ovog briljantnog imama da očuva i prenese izvorno islamsko učenje. Neka Allah dželle-ša'nuhu primi i ovaj skromni prilog.
Neka Allah obaspe Svoju milost na šejha Muhammeda Zahida el-Kevserija, ukabuli sve njegove napore za dini islam, i podari mu uzvišeni status u Džennetul Firdevsu! I neka nam Allah dželle-ša'nuhu podari mogućnost da se okoristimo njegovim radom i da slijedimo njegove stope u predanosti i hizmetu islamu i muslimanima.
U narednim redovima možete pogledati prestižni lanac prijenosa znanja u fikhu i ostalim islamskim disciplinama, od Poslanika, alejhisselam, do samog imama Kevserija, rahmetullahi alejhi:
Imam el-Kevseri (u. 1371) učio fikh od oca Hasana el-Hilmija, i od muhaddisa Ibrahim Hakkija i od šejha Zejnul Abidina el-Alsunija (u. 1.336).
El-Kevserijev otac učio fikh od učenjaka hadisa Ahmad Dya 'al-Din al-Kamushkhanawi al-Naqshbandija (u. 1311) autora indeksa hadisa Lausanni al-Ahadith.
koji je preuzeo znanje u fikhu od Sayyid Ahmad al-Arwadija (d. 1.275)
koji je preuzeo fikh od alima hadisa Muhammed Amin, Ibn 'Abidina (d. 1.252), čiji lanac ide drugom linijom.
Oba Hakki i Alsuni su preuzeli fikh učenjaka Hadisa Ahmad Shakira (d. 1315)
koji je preuzeo fikh od učenjaka hadisa Muhammed Ghaliba (d. 1.286)
koji je preuzeo fikh od Sulejman ibn al-Hasan al-Kraydija (d. 1.268)
koji je preuzeo fikh od Ibrahim al-Akhiskhawija (d. 1232)
koji je preuzeo fikha od Muhammed Munib al-'Aynatabija (d. 1238)
koji je preuzeo fikh od Isma'il ibn Muhammad al-Qunawija (d. 1.195)
koji je preuzeo fikh od 'Abd al-Karim al-Qunawi al-Amidija (d.1150)
koji je preuzeo fikh od Muhammad al-Yamani al-Azhari (d. 1.135)
koji je preuzeo fikh od 'Abd al-Hayy al-Shurunbulalija
koji je preuzeo fikh od Abu al-Ikhlas al-Hasan al-Shurunbulalija (d. 1.069)
koji je preuzeo fikh od 'Abd Allah ibn Muhammad al-Nuhrayrija
i od Shams al-Din al-Muhammad Muhibbi al-Qahirija (d. 1.041)
koji je preuzeo fikh od 'Ali al-Maqdisija (d. 1.004)
koji je preuzeo fikh od Ahmada ibn Yunus al-Shalabija (d. 948)
koji je preuzeo fikh od 'Abd al-Barr ibn al-Shahnaja (d. 921)
koji je preuzeo fikh od Imama al-Kamal ibn al-Humama (d. 861)
koji je preuzeo fikh od Siraj al-Din 'Omer ibn' Ali Qari 'al-Hidaya (d. 829)
koji je preuzeo fikh od: 'Ala al-Din al-Siramija (d. 790)
koji je preuzeo fikh od Jalal al-Din al-Karlanija
koji je preuzeo fikh od 'Abd al-'Aziz al-Buhari (d. 730) [autor Kashf al-Asrar, priručnika za usul al-fikha]
koji je preuzeo fikh od Hafiz al-Din imama 'Abd Allah ibn Ahmad al-Nasafija (d. 701)
koji je preuzeo fikh od Sunca imama Muhammed ibn 'Abd al-Sattar al-Kardarija
koji je preuzeo fikh od Akmal al-Din al-Muhammad Babartija (d. 796)
koji je preuzeo fikh od Qawwam al-Din Muhammad al-Kakija (d. 749)
koji je preuzeo fikh od al-Husayn al-Saghnaqi (d. 711)
koji je preuzeo fikh od Hafiz al-Din al-Kabir Muhammad ibn Muhammad ibn Nasr al-Buhari (d. 693)
koji je također ucio fikh od Muhammed ibn 'Abd al-Sattar al-Kardari (d. 642)
koji je ucio fikh od autora Hidaye, imama 'Ali ibn Abi Bakr al-Marghinani (d. 593)
koji je preuzeo fikh od al-Najm Abu Hafs Omer al-Nasafi (d. 537)
koji je preuzeo fikh od dvojice braće Pazdawi, Fakhr al-Islam (d. 482) i Sadr al-Islam (d. 493),
Prvi od njih je poznati fakih Imam al-Sarkhasi (d). 483 autor Mabsuta,
koji je preuzeo fikh od imama Al-Halwa'i (d. 448)
koji je preuzeo fikh od al-Husayn ibn al-Khidr Nasafi (d. 423)
koji je preuzeo fikh od Muhammad ibn al-Fadl el-Buhari (d. 381)
koji je preuzeo fikh od'Abd Allah ibn Muhammad al-Harithi (d. 340)
koji je preuzeo fikh od Muhammad ibn Ahmad ibn Hafs (d. 264)
koji je preuzeo fikh od oca Abu Hafs al-Kabir (d. 217)
koji je preuzeo fikh od Imama Muhammeda ibn al-Hasan al-Shaybani (D 189). prijatelj i učenik imama Ebu Hanife, r.a.
dok je Sadr al-Islam preuzeo fikh od Isma'il Ibn 'Abd al-Sadiqa,
koji je preuzeo fikh od 'Abd al-Karim al-Pazdawi (d. 390)
koji je preuzeo fikh od imamul huda, Ebu Mansur el-Maturidija (d. 333)
koji je preuzeo fikh od Abu Bakr al-Jawjazani
koji je preuzeo fikh od Abu Sulejman Musa ibn Sulejman al-Jawjazani
koji je također uzeo znanje fikha od Imama Muhammeda ibn al-Hasan al-Shaybani.
Al-Shaybani preuzeo znanje fikha od osnivača mezheba imama Ebu Hanife al-Nu'mana (d. 150)
koji je koji je preuzeo fikh od Hammad ibn Ebi Sulejman (d. 120)
koji je preuzeo fikh od Ibrahima ibn al-Yazid Nakha'i (d. 95)
koji je preuzeo fikh od [1] 'Alqama ibn Qays (d. 62), [2] Al-Esved ibn Yazid (d. 75), [3] Abu' Abd al-Rahman Abd Allah ibn al-Hubayyib Sulami (d. 74 ili 73)
'Alqama i al-Esved su preuzeli fikh od' Abd Allah ibn Mas'ud r.a.(d. 32.),
dok je al-Sulami uzeo znanje iz fikha od ashaba hazreti Alije, r.a.,
a ashab Abdullah ibn Mas'ud i hazreti Alija, r.a. uzeli znanje od pečata Pejgambera, hazreti Resulullaha Muhammeda, sallallahu alejhi ve 'ala alihi ve sellem.
Reference:
- Šejh Ridvan Muhammed, Ridvan, Mekalat Kevseri / - Šejh dr. Gibril Fouad Haddad, Those Who Attack Al-Kawthari; Imam Zahid al-Kawthari; livingislam.org; masud.co.uk / - Šejh Farhan Šerif, al-miftah.com