Većina ummeta bilo je, neposredno ili posredno, u doticaju s islamskom naukom tesavvufa!

Saʾīd Ḥawwā, primjerice, govori da je 90% ummeta bilo, neposredno ili posredno, u doticaju s tesavvufom, tako što su mu pripadali ili učili od onih koji su mu pripadali (Havva, Naš duhovni odgoj, 2005, str. 15). Ne ulazeći u tačnost procenta, činjenica da je veliki broj muslimana tokom povijesti bio, direktno ili indirektno, svjesno ili nesvjesno, vezan za tesavvuf, jeste neosporna. Uzmemo li za primjer sufijskog velikana Dāvūda al-Ṭā'ija, koji se nalazi u silsilama, duhovnim genealogijama, sufija, vidjet ćemo da je bio učenik imama Abū Ḥanīfe, da je imam Abū Ḥanīfa bio učenik imama Al-Ṣādiqa, itd. Poznati mufessir Ibn Kaṯīr je – kako to prenosi njegov učenik Al-Ṣafadī – bio u halki duhovnog odgoja šazilijskog šejha Al-Iṣfahānija, poznati hanbelijski pravnik Ibn Qudāme u halki šejha ʾAbd al-Qādira al-Gaylānija. Ibn Ragab al-Ḥanbalī je naveo da je Ibn al-Qayyim bio učenjak u tesavvufu. Poznati hanefijski imam Ibn ʾĀbidīn je bio učenik Mawlāna Ḫālida al-Naqšibandīja...

Uzmemo li u razmatranje i silsilu u hanefijskom mezhebu Hasana Kafije Pruščaka, vidjet ćemo da se nalazi i Mullā al-Fanārī, koji je bio u halki duhovnog odgoja Somundžu-babe, šejha halvetijskog tarikata. Mnogo je sličnih primjera koje bismo mogli navesti.

Dženan Hasić, prof.