Sultani nevruz - Prvi dan proljeća

Stara turska plemena još prije prelaska na islam obilježavala su Nevruz (per. new - novi, ruz - dan) kao početak nove godine, i ovaj praznik se spominje u starom turkomanskom kalendaru 12 životinja. Kao početak Nove godine i danas ga kolokvijalno obilježavaju Turkijski narodi centralne Azije i Anadolije i Perzijanci.

Svaki od naroda obilježava Nevruz specifičnim vjerovanjima, turkijski narodi ga smatraju danom spasa kako je opisano u drevnim predanjima o Ergenekonu i Bozkurtu (Sivom vuku).

Prema ovom vjerovanju, strana plemena koja su objavila rat Gökturcima pobijedila su varkom. Gökturci koji su uspjeli preživjeti prošli su kroz strme planine i naselili se u plodnoj dolini gdje ih niko nije mogao pronaći. Vremenom su se namnožili na ovom lokalitetu zvanom Ergenekon. Kako se njihov broj povećavao, dolina ih više nije mogla izdržavati, pa su vatrom istopili željeznu planinu koja ih je okruživala i napustili Ergenekon i raspršili se po zemlji. Dan kada je Ergenekon napušten prihvata se kao početak nove godine. U kasnijim vremenima, na taj dan, kraljevi Göktürka bi čekićem tukli užareni gvožđe tako simbolizujući ovaj dan. Ovaj datum je prihvaćen kod većine turkijskih naroda kao dan spasa.

U Anadoliji se Nevruz obilježava počevši od Turaka Seldžuka, preko Osmanlija i ta se tradicija nastavlja i danas. Adet obilježavanja Nevruza do današnjih dana, održao se i među turkijskim zajednicama Centralne Azije, Azerbejdžana, Kazahstana, Kirgistana, Turkmenistana, Uzbekistana i Istočnog Turkistana (Ujguristan) te kao što smo spomenuli, kod anadolskih i balkanskih Turaka…

Prema vjerovanju alevita i bektašija, Nevruz označava nekoliko stvari:

1- rođendan hazreti Alija,

2- Dan vjenčanja hazreti Alije i Fatme,

3- Kraj zime i dolazak proljeća, te početak napuštanja zimskih naselja i seobe na visoravni.

Nevruz, se obilježava i u Iranu, gdje je po narodnom vjerovanju na taj dan Džemsid pronašao način paljenje vatre. Također, prema njihovim vjerovanju Bog je stvorio Adema na dan Nevruza te su se na taj dan zvijezde podijelile na znakove zodijaka…

Sa stanovišta islama, ovaj dan nema nikakvog utemeljenja u vjerskim tekstovima. Spominje ga tabi’in Hasan el-Basri, r.a., u kontekstu zabrane pridavanja značaja ovom danu, ili posta na ovaj dan...

(Ertan Č., dip. isl. nauka)