PRVI IMANSKI ŠART - VJEROVATI U ALLAHA

PRVI IMANSKI ŠART - VJEROVATI U ALLAHA

Uvod

Prvi imanski šart, tj. prvi temelj islamskog vjerovanja jeste vjerovati u Allaha, dž.š., Jednog, Jedinog Boga, Stvoritelja i Vladara svjetova. Vjerovanje u Allaha, dž.š., je srž svih objava i osnovna poruka svih vjerovjesnika: Prije tebe nijednog poslanika nismo poslali, a da mu nismo objavili: „Nema boga osim Mene, zato se Meni klanjajte!“ (El-Enbija', 25)

وَمَا أَرْسَلْنَا مِنقَبْلِكَ مِن رَّسُولٍإِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ.

Sve što postoji na zemlji i na nebu, tj. sve u svemiru nalazi se u savršenom redu i podređeno je prirodnim zakonima. Ništa nije slučajno, sve ima svoju svrhu i ulogu na ovom svijetu. Razmišljanje o ovoj prirodnoj harmoniji i skladnim zakonima neminovno nas dovodi do spoznaje o nužnosti postojanja Uzvišenog bića - Boga, koji je stvorio ovaj svijet, koji vlada i upravlja njime i koji je postavio zakone koji uređuju pojave u njemu. O tome se govori u brojnim kur'anskim ajetima, među kojima su i ajeti sure Jasin i Ajetu-l-Kursijja sure El-Bekare:

- Allah je – nema boga osim Njega – Živi i Vječni! Ne obuzima Ga ni drijemež ni san! Njegovo je ono što je na nebesima i ono što je na Zemlji! Ko se može pred Njim zauzimati za nekoga bez dopuštenja Njegova?! On zna šta je bilo i prije njih i šta će biti poslije njih, a od onoga što On zna – drugi znaju samo onoliko koliko On želi. Moć Njegova obuhvaća i nebesa i Zemlju i Njemu ne dojadi održavanje njihovo; On je Svevišnji, Veličanstveni! (El-Bekare, 256)

اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ۚ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚيَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ۖوَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ ۚ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ.

- Neka je hvaljen Onaj koji u svemu stvara pol: u onome što iz zemlje niče, u njima samima, i u onome što oni ne znaju! I noć im je dokaz: Mi uklanjamo dnevnu svjetlost i oni ostaju u mraku. I Sunce se kreće do svoje određene granice, to je odredba Silnoga i Sveznajućeg. I Mjesecu smo odredili položaje; i on se uvijek ponovo vraća kao stari savijeni palmin prut. Nit' Sunce može Mjesec dostići nit' noć dan prestići, svi oni u svemiru plove. (Jasin, 36-40)

سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسِهِمْ وَمِمَّا لَا يَعْلَمُونَ ﴿٣٦﴾ وَآيَةٌ لَّهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذَا هُم مُّظْلِمُونَ ﴿٣٧﴾ وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ﴿٣٨﴾ وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّىٰ عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ ﴿٣٩﴾ لَا الشَّمْسُ يَنبَغِي لَهَا أَن تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ ۚ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ ﴿٤٠﴾

Allah ima svoje sifate (svojstva, atribute) i lijepa imena (esmaul-husna), koja pomažu vjernicima da Ga spoznaju.

Allahovi sifati

Allahovih sifata ima 14 i dijele se na: sifati-zatijje i sifati-subutijje.

Sifati-zatijje (svojstva Allahova bića) su osobna, lična svojstva Allaha, dž.š., koja opisuju Allahovu egzistenciju. To su sifati koji su isključivo vezani za Allahov zat (biće). Naime, pomoću njih opisujemo jedino Uzvišenog Boga i pomoću njih ne možemo opisivati stvorenja. Sifati-zatijje ima šest.

Sifati-subutijje (svojstva Allahova savršenstva) su pozitivna (potvrđujuća) svojstva Allaha, dž.š., koja potvrđuju Allahovo savršenstvo. To su sifati koji nisu isključivo vezani za Allahov zat. Naime, pomoću njih opisujemo i Uzvišenog Boga i stvorenja. Međutim, dotična svojstva u savršenom obliku jedino posjeduje Uzvišeni Allah, dok ih ljudi i druga stvorenja posjeduju u nesavršenom, manjkavom obliku. Sifati-subutijje ima osam.

a) Sifati-zatijje:

1. Allah ima i postoji - vudžud (postojanje),

2. Allah je jedan - vahdanijjet (jednoća),

3. Allah je oduvijek, jer nije postao - kidem (bespočetnost),

4. Allah je zauvijek, jer Ga neće nestati - beka (beskrajnost/vječnost),

5. Allah nije ničemu sličan - muhalefetun li-l-havadisi (nesličnost/nepodudarnost sa stvorenjima),

6. Allah Sam o Sebi opstoji - kijamun bi-nefsihi-sam (samoopstojnost).

b) Sifati-subutijje:

7. Allah živi Svojim vječnim životom - hajat (život),

8. Allah sve zna - 'ilm (znanje),

9. Allah sve čuje - sem' (sluh),

10. Allah sve vidi - besar (vid),

11. Allah sve Svojom voljom čini - iradet (volja),

12. Allah je Svemoćan - kudret (moć),

13. Allah govori Svojim božanskim govorom - kelam (govor),

14. Allah sve stvara, održava i rastvara - tekvin (stvaranje).

Vudžud

Vudžud (postojanje) je Allahovo lično svojstvo koje podrazumijeva da je Bog uzvišeno, apsolutno i vrhovno biće koje ima i egzistira. On je Postojeći. Nije rođen. Njegovo božansko postojanje (egzistiranje) je vezano samo za Njegovo biće (zat) i ne zavisi od bilo kojeg stvorenja. Suprotno vudžudu je adem (nepostojanje).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za vudžud: Jedan od glavnih dokaza postojanja Uzvišenog Allaha je ovaj stvoreni svijet na kojem živimo. On je ajet (znak, znamenje) koji upućuje na Stvoritelja. Naime, skladnost, složenost i harmonija u svijetu upućuju da on nije mogao nastati slučajno, već je morao biti djelo Uzvišenog bića, tj. Boga. Kur'an na mnogo mjesta ukazuje na ove činjenice:

- Poslanici njihovi su govorili: „Zar se može sumnjati u Allaha, Stvoritelja nebesa i Zemlje? (Ibrahim, 10)

قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِي اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ.

- Neka je uzvišen Onaj koji je na nebu sazviježđa stvorio i u njima dao svjetiljku i Mjesec koji sja. On čini da se noć i dan smjenjuju, to je pouka za onoga koji hoće da razmisli i želi da bude blagodaran. (El-Furkan, 61-62)

تَبَارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمَاءِ بُرُوجًا وَجَعَلَ فِيهَا سِرَاجًا وَقَمَرًا مُّنِيرًا ﴿٦١﴾ وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ خِلْفَةً لِّمَنْ أَرَادَ أَن يَذَّكَّرَ أَوْ أَرَادَ شُكُورًا ﴿٦٢﴾

- Allah brani da se ravnoteža nebesa i Zemlje poremeti. A da se poremete, niko ih drugi osim Njega ne bi zadržao; On je zaista blag i prašta grijehe. (Fatir, 41)

إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَن تَزُولَا وَلَئِن زَالَتَا إِنْ أَمْسَكَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِّن بَعْدِهِ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا.

- Pa zašto oni ne pogledaju kamile – kako su stvorene, i nebo – kako je uzdignuto, i planine – kako su postavljene, i Zemlju – kako je prostrta?! (El-Gašije, 17-20)

أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ ﴿١٧﴾ وَإِلَى السَّمَاءِ كَيْفَ رُفِعَتْ ﴿١٨﴾ وَإِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ ﴿١٩﴾ وَإِلَى الْأَرْضِ كَيْفَ سُطِحَتْ ﴿٢٠﴾

- Mi vas stvaramo – pa zašto ne povjerujete? Kažite vi Meni: da li sjemenu koje ubacujete vi oblik dajete ili Mi to činimo? Mi određujemo kada će ko od vas umrijeti, i niko nas ne može spriječiti da likove vaše izmijenimo i da vas iznova u likovima koje vi ne poznajete stvorimo. Poznato vam je kako ste prvi put stvoreni, pa zašto se ne urazumite? Kažite vi Meni: šta biva sa onim što posijete? Da li mu vi dajete snagu da niče, ili to Mi činimo? Ako hoćemo možemo ga u suho rastinje pretvoriti, pa biste se snebivali: „Mi smo, doista, oštećeni, čak smo svega lišeni!“ Kažite vi Meni: vodu koju pijete – da li je vi ili Mi iz oblaka spuštamo? Ako želimo, možemo je slanom učiniti – pa zašto niste zahvalni? Kažite vi Meni: vatru koju palite - da li drvo za nju vi ili Mi stvaramo? Mi činimo da ona podsjeća i da bude korisna onima koji konače; zato hvali Gospodara svoga Veličanstvenog! (El-Vakia, 57-74)

نَحْنُ خَلَقْنَاكُمْ فَلَوْلَا تُصَدِّقُونَ ﴿٥٧﴾ أَفَرَأَيْتُم مَّا تُمْنُونَ ﴿٥٨﴾ أَأَنتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخَالِقُونَ ﴿٥٩﴾ نَحْنُ قَدَّرْنَا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ ﴿٦٠﴾ عَلَىٰ أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَكُمْ وَنُنشِئَكُمْ فِي مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿٦١﴾ وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولَىٰ فَلَوْلَا تَذَكَّرُونَ ﴿٦٢﴾ أَفَرَأَيْتُم مَّا تَحْرُثُونَ ﴿٦٣﴾ أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ ﴿٦٤﴾ لَوْ نَشَاءُ لَجَعَلْنَاهُ حُطَامًا فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ ﴿٦٥﴾ إِنَّا لَمُغْرَمُونَ ﴿٦٦﴾ بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ ﴿٦٧﴾ أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ ﴿٦٨﴾ أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ ﴿٦٩﴾ لَوْ نَشَاءُ جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ ﴿٧٠﴾ أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ ﴿٧١﴾ أَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أَمْ نَحْنُ الْمُنشِئُونَ ﴿٧٢﴾ نَحْنُ جَعَلْنَاهَا تَذْكِرَةً وَمَتَاعًا لِّلْمُقْوِينَ ﴿٧٣﴾ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ ﴿٧٤﴾

Imam Šafija je upitan o vudžudu Stvoritelja, pa je naveo primjer: Ovo je list duda koji ima jednovrstan ukus. Njega jede crv, pa proizvodi od njega svilu. I jede ga pčela, pa proizvodi od njega med. I jedu ga ovce, krave i deve, pa ga izbacuju kao brabonjke i balegu. I jede ga gazela, pa od njega prozvodi misk. A taj list je jednovrstan.

Vahdanijjet

Vahdanijjet (jednoća) je Allahovo lično svojstvo koje podrazumijeva da postoji samo jedan Bog - Uzvišeni Allah. On je Jedan, Jedini. Allah nema ni sudruga, ni suparnika, ni djeteta, ni žene, niti ikoga ko mu je ravan. Suprotno vahdanijjetu je kesret (mnoštvo), odnosno teaddudijjet (višeboštvo).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za vahdanijjet: Plemeniti Kur'an na mnogo mjesta spominje da su poslanici pozivali ljude da vjeruju u Allaha Jedinog i tako ispovijedaju tevhid (monoteizam, jednoboštvo):

- A vaš Bog – jedan je Bog! Nema boga osim Njega, Milostivog, Samilosnog! (El-Bekare, 163)

وَإِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ لَّا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَٰنُ الرَّحِيمُ.

- O drugovi moji u tamnici, ili su bolji raznorazni bogovi ili Allah, Jedini i Svemoćni? (Jusuf, 39)

يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ.

- Reci: „Ja sam čovjek kao i vi, samo – meni se objavljuje da je vaš Bog samo jedan Bog. (El-Kehf, 110; Fussilet, 6)

قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَىٰ إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ.

- Reci: „Meni se objavljuje da je vaš Bog – jedan Bog, zato se samo Njemu klanjajte (zato budite muslimani)“! (El-Enbija', 108)

قُلْ إِنَّمَا يُوحَىٰ إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَهَلْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ.

- Vaš Bog je, uistinu, Jedan. (Es-Saffat, 4)

إِنَّ إِلَٰهَكُمْ لَوَاحِدٌ.

- Reci: „Ja samo opominjem; nema boga osim Allaha, Jedinoga i Svemoćnog. (Sad, 65)

قُلْ إِنَّمَا أَنَا مُنذِرٌ وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ.

Kur'an ukazuje na nelogičnost i nerazumnost postojanja više bogova, pošto bi u tom slučaju nastao nered (fesad) i anarhija - svaki bog bi radio šta bi htio i borili bi se međusobno za prevlast:

- Da Zemljom i nebesima upravljaju drugi bogovi, a ne Allah, poremetili bi se. Pa nek je uzvišen Allah, Gospodar svemira, od onoga što Mu pripisuju! (El-Enbija', 22)

لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا ۚ فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ.

- Allah nije uzeo Sebi sina, i s Njim nema drugog boga! Inače, svaki bi bog, s onim što je stvorio – radio što bi htio, i jedan drugog bi pobjeđivao. – Hvaljen neka je Allah koji je daleko od onoga što oni iznose! (El-Mu'minun, 91)

مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِن وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَٰهٍ إِذًا لَّذَهَبَ كُلُّ إِلَٰهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ.

Dakle, islam je čisti tevhid - vjerovanje u jednog Boga Allaha dž.š.. Poruka islama je sažeta u suri El-Ihlas: Reci: „On je Allah – Jedan! Allah je Utočište svakom! Nije rodio i rođen nije, i niko Mu ravan nije!“ (El-Ihlas, 1-4)

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ﴿١﴾ اللَّهُ الصَّمَدُ ﴿٢﴾ لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ ﴿٣﴾ وَلَمْ يَكُن لَّهُ كُفُوًا أَحَدٌ ﴿٤﴾

Kur'an je upozorio na razna vjerovanja koja nisu u skladu ni sa ljudskim razumom, ni sa tevhidom:

1) dualizam (dvoboštvo): bog dobra i bog zla: Allah kaže: „Dvojici bogova se ne klanjajte! – samo je jedan Bog – i samo se Mene bojte!“ (En-Nahl, 51)

وَقَالَ اللَّهُ لَا تَتَّخِذُوا إِلَٰهَيْنِ اثْنَيْنِ إِنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ.

2) politeizam (širk, višeboštvo, paganizam):

- I Allahu se klanjajte i nikoga Njemu ravnim ne smatrajte! (En-Nisa', 36)

وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوابِهِ شَيْئًا.

- Allah, sigurno, neće oprostiti da Njemu druge smatraju ravnim, a oprostit će manje grijehove od toga kome On hoće. A onaj ko drugog smatra Allahu ravnim čini, izmišljajući laž, grijeh veliki. (En-Nisa', 48)

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَىٰ إِثْمًا عَظِيمًا.

- Allah, sigurno, neće oprostiti da Njemu druge smatraju ravnim, a oprostit će manje grijehove od toga kome On hoće. A daleko je zalutao onaj ko smatra da je Allahu neko ravan. (En-Nisa', 116)

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا.

- Kada Lukman reče sinu svome, savjetujući ga: „O sinko moj, ne smatraj druge Allahu ravnim, mnogoboštvo je, zaista, velika nepravda.“ (Lukman, 13)

وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ.

3) trojstvo (trinitizam): Nevjernici su oni koji govore: „Allah je jedan od trojice!“ A samo je jedan Bog! I ako se ne okane onoga što govore, nesnosna patnja će, zaista, stići svakog od njih koji nevjernik ostane. (El-Maide, 73)

لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا إِلَٰهٌ وَاحِدٌ وَإِن لَّمْ يَنتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ.

4) hrišćansko trojstvo: bog otac, bog sin, tj. Isus i sveti duh: O sljedbenici Knjige, ne zastranjujte u svome vjerovanju i o Allahu govorite samo istinu! Mesih, Isa, sin Merjemin, samo je Allahov poslanik, i Riječ Njegova koju je Merjemi dostavio, i Duh od Njega; zato vjerujte u Allaha i Njegove poslanike i ne govorite: „Trojica su!“ Prestanite, bolje vam je! Allah je samo jedan Bog – hvaljen neka je On! – zar On da ima dijete?! Njegovo je ono što je na nebesima i ono što je na Zemlji, i Allah je dovoljan kao svjedok. (En-Nisa', 171)

يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَىٰ مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَا تَقُولُوا ثَلَاثَةٌانتَهُوا خَيْرًا لَّكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَن يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلًا.

5) vjerovanje u postojanje Božijeg sina:

- Oni govore: „Allah je sebi uzeo dijete!“ – Hvaljen neka je On! On ni o kome ovisan nije! Sve što je na nebesima i na Zemlji Njegovo je! Vi za to nikakav dokaz nemate. Zašto o Allahu govorite ono što ne znate! (Junus, 68)

قَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ هُوَ الْغَنِيُّ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ إِنْ عِندَكُم مِّن سُلْطَانٍ بِهَٰذَا أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ.

- I reci: „Hvaljen neka je Allah, koji Sebi nije uzeo djeteta i koji u vlasti nema ortaka, i kome ne treba zaštitnik zbog nemoći – i hvaleći Ga veličaj!“ (El-Isra', 111)

وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا.

- Onaj kome pripada vlast na nebesima i na Zemlji, koji nema djeteta, koji u vlasti nema ortaka i koji je sve stvorio i kako treba uredio! (El-Furkan, 2)

الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا.

6) vjerovanje da je Isa (Isus), a.s., Božiji sin, tj. božanstvo:

- Mesihu neće biti zazorno da prizna da je Allahov rob, pa ni melekima, Njemu najbližim. (En-Nisa', 173)

لَّن يَسْتَنكِفَ الْمَسِيحُأَن يَكُونَ عَبْدًا لِّلَّهِ وَلَا الْمَلَائِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ.

- Nevjernici su oni koji govore: „Bog je – Mesih, sin Merjemin!“ A Mesih je govorio: „O sinovi Israilovi, klanjajte se Allahu, i mome i vašem Gospodaru! Ko drugog Allahu smatra ravnim, Allah će mu ulazak u Džennet zabraniti i boravište njegovo će Džehennem biti; a nevjernicima neće niko pomoći.“ (El-Maide, 72)

لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ وَقَالَ الْمَسِيحُ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ إِنَّهُ مَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ.

- Jevreji govore: „Uzejr je – Allahov sin“, a kršćani kažu: „Mesih je – Allahov sin.“ To su riječi njihove, iz usta njihovih, oponašaju riječi nevjernika prijašnjih – ubio ih Allah! Kuda se odmeću? (Et-Tevbe, 30)

وَقَالَتِ الْيَهُودُ عُزَيْرٌ ابْنُ اللَّهِ وَقَالَتِ النَّصَارَى الْمَسِيحُ ابْنُ اللَّهِ ذَٰلِكَ قَوْلُهُم بِأَفْوَاهِهِمْ يُضَاهِئُونَ قَوْلَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَبْلُ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ

7) vjerovanje u postojanje bogorodice, tačnije da je Merjem (Marija) bogorodica:

- Nevjernici su oni koji govore: „Bog je – Mesih, sin Merjemin!“ Reci: „Ko može spriječiti Allaha da, ako hoće, uništi Mesiha, sina Merjemina, i majku njegovu, i sve one koji su na Zemlji?“ Allahova je vlast na nebesima i na Zemlji i na onome što je između njih; On stvara što hoće, i Allah sve može. (El-Maide, 17)

لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ قُلْ فَمَن يَمْلِكُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ أَن يُهْلِكَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ وَمَن فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.

- Mesih, sin Merjemin, samo je poslanik – i prije njega su dolazili i odlazili poslanici – a majka njegova je uvijek istinu govorila; i oboje su hranu jeli. Pogledaj kako Mi iznosimo jasne dokaze, i pogledaj, zatim, njih kako se odmeću. (El-Maide, 75)

مَّا الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَأُمُّهُ صِدِّيقَةٌ ۖ كَانَا يَأْكُلَانِ الطَّعَامَ ۗانظُرْ كَيْفَ نُبَيِّنُ لَهُمُ الْآيَاتِ ثُمَّ انظُرْ أَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ.

- A kada Allah rekne: „O Isa, sine Merjemin, jesi li ti govorio ljudima: 'Prihvatite mene i majku moju kao dva boga uz Allaha!'„ – on će reći: „Hvaljen neka si Ti! Meni nije priličilo da govorim ono što nemam pravo. Ako sam ja to govorio, Ti to već znaš; Ti znaš šta ja znam, a ja ne znam šta Ti znaš; Samo Ti jedini sve što je skriveno znaš. Ja sam im samo ono govorio što si mi Ti naredio: 'Klanjajte se Allahu, i mome i svome Gospodaru!' (El-Maide, 116-117)

وَإِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَأَنتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَٰهَيْنِ مِن دُونِ اللَّهِ ۖ قَالَ سُبْحَانَكَ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أَقُولَ مَا لَيْسَ لِي بِحَقٍّ ۚ إِن كُنتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ ۚ تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلَا أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ ۚ إِنَّكَ أَنتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ﴿١١٦﴾ مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَا أَمَرْتَنِي بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ ﴿١١٧﴾

8) divinizacija (deifikacija, obožavanje osobe, proglašavanje osobe božanstvom) i kanonizacija (štovanje osobe, proglašavanje osobe svecem):

- Reci: „O sljedbenici Knjige, dođite da se okupimo oko jedne riječi i nama i vama zajedničke: da se nikome osim Allahu ne klanjamo, da nikoga Njemu ravnim ne smatramo i da jedni druge, pored Allaha, bogovima ne držimo!“ Pa ako oni ne pristanu, vi recite: „Budite svjedoci da smo mi muslimani!“ (Alu Imran, 64)

قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًامِّن دُونِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ.

- On vam neće narediti da meleke i vjerovjesnike bogovima smatrate. Zar da vam naredi da budete nevjernici, nakon što ste postali muslimani? (Alu Imran, 80)

وَلَا يَأْمُرَكُمْ أَن تَتَّخِذُوا الْمَلَائِكَةَ وَالنَّبِيِّينَ أَرْبَابًا أَيَأْمُرُكُم بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ.

- Oni, pored Allaha, bogovima smatraju svećenike svoje i monahe svoje i Mesiha, sina Merjemina, a naređeno im je da se samo jednom Bogu klanjaju – nema boga osim Njega. On je vrlo visoko iznad onih koje oni Njemu ravnim smatraju. (Et-Tevbe, 31)

اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا إِلَٰهًا وَاحِدًا لَّا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ.

Kidem i beka

Kidem (bespočetnost) je Allahovo lično svojstvo koje podrazumijeva da je Bog oduvijek, bez početka. On je Prvi, Oduvječni, Bespočetni. Njemu ništa nije prethodilo. Nije postao, niti je stvoren. Suprotno kidemu je hudus (stvorenost).

Beka (beskrajnost/vječnost) je Allahovo lično svojstvo koje podrazumijeva da je Bog zauvijek, bez kraja. On je Zadnji, Posljednji, Vječni, Zauvječni, Beskrajni. Njemu ništa neće uslijediti. On neće nestati, niti proći. Suprotno od beka je fena (prolaznost/krajnost).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za kidem i beka:

Prvo da vidimo neke razumske dokaze za kidem: Božijem postojanju ne prethodi nepostojanje, jer Bog, kao vrhovno i apsolutno biće, nije stvoren, niti ima početak. Ako bi Njegovom postojanju prethodilo nepostojanje, tj. ako Bog prvo nije postojao, pa je tek onda postao, onda je On stvoren i potreban je nekog ko će Ga stvoriti. Samim time, On onda ne bi bio Bog - vrhovno i apsolutno biće. Dalje se postavlja pitanje: Ko je stvorio tog nekog, koji je stvorio Boga? Ukoliko i dobijemo nekakav odgovor, opet se nameće novo pitanje: Ko je stvorio onoga koji je stvorio tog nekog, koji je stvorio Boga? I tako se pitanja, dalje, nadovezuju u beskraj; bez konačnog, razumnog i zadovoljavajućeg odgovora.

Sada da pogledamo neke razumske dokaze za beka: Onome kome smo priznali njegov kidem (bespočetnost), neophodno je da priznamo i njegov beka (beskrajnost), tj. onaj koji je bespočetan, logično i razumno je da bude i beskrajan. Dakle, ako Bogu priznamo bespočetnost, neophodno je da Mu priznamo i beskrajnost. Ukoliko ne bi bio beskrajan, tj. ako ne bismo priznali Njegovu beskrajnost, onda bismo priznali da On ima svoj kraj, da će nestati i doći u stanje nepostojanja. Samim time, On onda nije Bog - vrhovno i apsolutno biće, već stvorenje, budući da smo već pojasnili da Bog nema ni početka ni kraja, a da stvorenja imaju svoj početak i svoj kraj.

O bespočetnosti i beskrajnosti Boga govori i Plemeniti Kur'an:

- Sve će, osim Njega, propasti! (El-Kasas, 88)

كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ.

- On je Prvi i Posljednji, i Vidljivi i Nevidljivi; i On zna sve! (El-Hadid, 3)

هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ.

- Sve što je na Zemlji prolazno je, ostaje samo Gospodar tvoj, Veličanstveni i Plemeniti! (Er-Rahman, 26-27)

كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ ﴿٢٦﴾ وَيَبْقَىٰ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ ﴿٢٧﴾

Muhalefetun li-l-havadisi

Muhalefetun li-l-havadisi (nesličnost/nepodudarnost sa stvorenjima) je Allahovo lično svojstvo koje podrazumijeva da Bog nije kao stvorenja. On ne sliči nijednom stvorenju, ni u najmanjem dijelu/detalju bića, svojstava ili djela. Dakle, niti je isti kao stvorenja, niti im je sličan, niti im je podudaran. To je jedan od razloga zašto islam zabranjuje bilo kakvo prikazivanje Boga, tj. opisivanje Njega Uzvišenog svojstvima stvorenja, pogotovo putem slika i kipova. Suprotno od muhalefetun li-l-havadisi je muvafekatun li-l-havadisi (sličnost/podudarnost sa stvorenjima).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za muhalefetun li-l-havadisi: Kada bi Bog sličio stvorenjima, bio bi stvoren, odnosno bio bi stvorenje, a ne Bog. Naime, tada bi imao svojstva slična njima, a glavna svojstva stvorenja su svakako stvorenost i krajnost (prolaznost). Budući da ne sliči stvorenjima, nema ni svojstva slična njima, te samim time nije stvoren, već je bespočetan i beskrajan, što i jesu osobine svojstvene jedino Bogu.

Kur'an govori o ovoj osobini Uzvišenog Stvoritelja, pa kaže: Ništa nije kao On! On sve čuje i sve vidi. (Eš-Šura, 11)

لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ.

Kijamun bi-nefsihi

Kijamun bi-nefsihi (samoopstojnost) je Allahovo lično svojstvo koje podrazumijeva da Bog ne ovisi ni o kome i ni o čemu. Niko Mu nije potreban. Ništa mu nije nužno. On je Nezavisni, Neovisni, Samoopstojeći, Samoegzistirajući. Stvorio je, između ostalog, tijelo, prostor, vrijeme, smjer i druga slična stvorenja i ne ovisi o njima, jer On je i njihov Stvoritelj, kao što je Stvoritelj i svih ostalih stvorenja. Dakle, Allah je i Nestvoreni, Bestjelesni, Besprostorni, Bezvremenski, Besmjerni. Suprotno od kijamun bi-nefsihi je iftikar li-gajrihi (ovisnost o drugom), odnosno ihtijadž li-gajrihi (potrebitost drugog).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za kijamun bi-nefsihi: Kada Bog ne bi bio samoopstojan, bio bi u potrebi za drugima (muhtadž), a onaj koji je potrebit drugih, ne može biti Bog, jer je Bog savršen i nema nikakvih slabosti, pa ni tu slabost - potrebitost drugog. Budući da je Bog savršen i ne posjeduje nijednu slabost, pa samim time ni slabost u vidu potrebe za drugima, On je samoopstojan.

O ovome svojstvu stoji u Kur'anu: Allah je – nema boga osim Njega – Živi i Samoopstojeći! (El-Bekare, 255; Alu Imran, 2)

اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ.

O Аllahom svojstvu kijamun bi-nefsihi i Njegovoj neovisnosti o mjestu i drugim stvorenjima kazao je naš imam Ebu Hanife, u svome djelu El-Fikh el-ebsat, između ostalog: Upitao sam: „Šta misliš, ako se pita: Gdje je Uzvišeni Allah?“ Na to je on (Ebu Hanife) odgovorio: „Odgovorit će mu se: Bio je Uzvišeni Allah prije nego što je stvorio stvorenja, a nije postojalo mjesto. I bio je Uzvišeni Allah, a nisu postojali ni gdje, ni stvorenja, niti stvar. On je Stvoritelj svake stvari.“

Slično tome je kazao Alija, r.a.: Bio je Allah, a nije postojalo mjesto, a On je sada kako je bio prije.

Hajat

Hajat (život) je Allahovo pozitivno svojstvo, koje podrazumijeva da Bog živi svojim vječnim životom. Njegov život je jedinstven, istinski, bez početka i bez kraja. Suštinu Njegovog božanskog života ne poznaju stvorenja, niti je mogu dokučiti. To zna samo On. On je Živi. Suprotno hajatu je mevt (smrt).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za hajat: Ako Bog ne bi posjedovao svojstvo života, posjedovao bi suprotno svojstvo - smrt, što je besmisleno za bilo koje živo stvorenje, a kamoli za Stvoritelja tih živih stvorenja. Stoga, logično je da Bog posjeduje svojstvo života.

Kur'an priča o hajatu:

- Ti se pouzdaj u Živog, koji ne može umrijeti, i veličaj Ga, i hvali! A dovoljno je to što grijehe robova Svojih zna On. (El-Furkan, 58)

وَتَوَكَّلْ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ وَسَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَكَفَىٰ بِهِ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيرًا.

- On je Živi, nema boga osim Njega, zato se samo Njemu klanjajte, iskreno Mu ispovijedajući vjeru: „Neka je hvaljen Allah, Gospodar svjetova!“ (Gafir, 65)

هُوَ الْحَيُّ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ.

'Ilm

Ilm (znanje) je Allahovo pozitivno svojstvo koje podrazumijeva da Bog sve zna. Ništa mu nije skriveno. Niko ne može ništa uraditi bez Njegovog znanja. Svojim znanjem On sve obuhvata: prošlost, sadašanjost, budućnost, kao i ono što se neće desiti, ali i ono što je besmisleno. On je Sveznajući. Suprotno ilmu je džehl (neznanje).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za ilm: Ukoliko Bog ne bi imao svojstvo znanja, posjedovao bi suprotno svojstvo - neznanje, što je besmisleno za bilo kojeg čovjeka, a kamoli za Onoga koji je stvorio ne samo čovjeka, već cijeli ovaj svemir prepun čudesa koji upućuje na znanje svoga Stvoritelja. Stoga, razumno je da Bog posjeduje svojstvo znanja.

O dotičnom Allahovom svojstvu stoji u Kur'anu:

- Allahovo je ono što je na nebesima i ono što je na Zemlji; i Allah svojim znanjem sve obuhvata. (En-Nisa', 126)

وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُّحِيطًا.

- U Njega su ključevi svih tajni, samo ih On zna, i On jedini zna šta je na kopnu i šta je u moru, i nijedan list ne opadne, a da On za nj ne zna; i nema zrna u tminama Zemlje niti ičega svježeg niti ičega suhog, ničega što nije u jasnoj Knjizi. (El-En'am, 59)

وَعِندَهُ مَفَاتِحُالْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ.

- Iznosili vi o tome šta u javnost ili to u sebi krili, pa, Allah sve zna. (El-Ahzab, 54)

إِن تُبْدُوا شَيْئًاأَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا.

- Oni sumnjaju da će pred Gospodara svoga stati, a On znanjem Svojim obuhvaća sve. (Fussilet, 54)

أَلَا إِنَّهُمْ فِي مِرْيَةٍ مِّن لِّقَاءِ رَبِّهِمْ أَلَا إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُّحِيطٌ.

- A nek znate da je Allah kadar sve i da Allah znanjem Svojim sve obuhvaća! (Et-Talak, 12)

لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا.

Sem'

Sem' (sluh) je Allahovo pozitivno svojstvo koje podrazumijeva da Bog sve čuje. Ništa mu nije zatajeno. Niko ne može ništa uraditi, ni tajno ni javno, niti reći išta, ni u sebi, ni naglas, a da On to ne čuje Svojim sluhom. Štaviše, On čuje i ono najskrivenije - misli. On sve čuje direktno; nije u potrebi sa slušnim organom, tj. ušima, jer on je Stvoritelj svih čula sluha i svih ušiju. Allah je Svečujeći. Suprotno sem'u je samem (gluhoća).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za sem': Ako Bog ne bi bio opisan svojstvom sluha, bio bi opisan suprotnim svojstvom - gluhoćom, što je apsurdno za čovjeka i većinu živih bića, a kamoli za Stvoritelja čovjeka i svih živih bića. Stoga, očito je da Bog posjeduje svojstvo sluha.

Uzvišeni govori u Kur'anu o dotičnom svojstvu:

- Allah, zaista, sve čuje i sve vidi. (Gafir, 20)

إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ.

- Allah je čuo riječi onih koji su rekli: „Allah je siromašan, a mi smo bogati!“ (Alu Imran, 181)

لَّقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِيرٌ وَنَحْنُ أَغْنِيَاءُ.

- Allah je čuo riječi one koja se s tobom o mužu svome raspravljala i Allahu se jadala – a Allah čuje razgovor vaš međusobni, jer Allah, uistinu, sve čuje i sve vidi. (El-Mudžadele, 1)

قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ.

Besar

Besar (vid) je Allahovo pozitivno svojstvo koje podrazumijeva da Bog sve vidi. Ništa ne ostaje neprimjećeno. Niko ne može ništa uraditi, ni tajno, ni javno, niti išta postoji, pa makar to bio atom (zehra) ili sitnije i od atoma, a da On to ne vidi Svojim vidom. On sve vidi direktno; nije u potrebi sa vidnim organom, tj. očima, jer on je Stvoritelj svih čula vida i svih očiju. Allah je Svevideći. Suprotno besaru je ama (sljepoća).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za besar: Ako Bog ne bi bio okarakterisan svojstvom vida, bio bi okarakterisan suprotnim svojstvom - sljepoćom, što je apsurdno za čovjeka i većinu živih bića, a kamoli za Stvoritelja čovjeka i svih živih bića. Stoga, jasno je da Bog ima svojstvo vida.

Allah, dž.š., govori u Kur'anu o dotičnom svojstvu:

- A Allah dobro vidi ono što radite. (El-Bekare, 265; Alu Imran, 156; El-Enfal, 72; El-Hudžurat, 18; El-Hadid, 4; El-Mumtehine, 3; Et-Tegabun, 2)

وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.

- A Allah dobro vidi robove Svoje. (Alu Imran, 15; Alu Imran, 20)

وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ.

- On, doista, sve čuje i sve vidi. (El-Isra 1; Gafir, 56)

إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ

Iradet

Iradet (volja) je Allahovo pozitivno svojstvo koje podrazumijeva da Bog sve Svojom voljom čini. Nema ništa što On hoće, a da to ne može učiniti. Sve se događa po Njegovoj volji i u okviru Njegovog htijenja. Niko ne može uraditi ništa, ni tajno, ni javno, bez Božije želje, volje, odluke i odobrenja. On je Svevoljni. Suprotno iradetu je ikrah (bezvolja, prisila).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za iradet: Kada Uzvišeni Bog ne bi imao svojstvo volje, ne bi mogao stvoriti ovaj svijet. U tom slučaju bi imao suprotno svojstvo - bezvolju. Nepostojanje volje je apsurdno za ljude, a kamoli za Stvoritelja ljudi koji ima vrhovnu volju. Stoga, očigledno je da Stvoritelj ima svojstvo volje.

Iradet je spomenut na više mjesta u Kur'anu:

- I kada nešto odluči, za to samo rekne: „Budi!“ – i ono bude. (El-Bekare, 117)

وَإِذَا قَضَىٰ أَمْرًافَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ.

- Kada nešto hoće, On samo za to rekne: „Budi!“ – i ono bude. (Junus, 82)

إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَن يَقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ.

- On radi šta je Njemu volja. (El-Burudž, 16; Hud, 107)

فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ.

Kudret

Kudret (moć) je Allahovo pozitivno svojstvo koje podrazumijeva da je Bog Svemoćan, da sve može. Nema ništa, bilo lahko, bilo teško, a da On to nije kadar učiniti, da nema snage to izvršiti. Nema nikog, od najslabijeg do najjačeg, a da ima moć da Mu se suprostavi, da ima snagu da Ga nadvlada. Sav svemir je u Njegovoj vlasti i podređen Njegovoj svemoći, bez mogućnosti pobune. On je Svemoćni. Suprotno kudretu je adžez (nemoć).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za kudret: Kada Uzvišeni Bog ne bi imao svojstvo moći, ne bi mogao stvoriti ovaj svijet. U tom slučaju bi imao suprotno svojstvo - nemoć. Nepostojanje moći je apsurdno za ljude, a kamoli za Stvoritelja ljudi koji ima vrhovnu moć, svemoć. Stoga, bjelodano je da Stvoritelj ljudi ima vrhovnu moć.

Kudret je spomenut više puta u Kur'anu:

- On je sve kadar učiniti! (El-Maide, 120; Hud, 4; Er-Rum, 50; Eš-Šura, 9; El-Hadid, 2; Et-Tegabun, 1; El-Mulk, 1)

وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.

- Ako On hoće, vas će ukloniti, o ljudi, a druge dovesti; On je kadar to učiniti. (En-Nisa', 133)

إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ وَيَأْتِ بِآخَرِينَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ قَدِيرًا.

- Allah je Taj koji vas nejakim stvara, i onda vam, poslije nejakosti, snagu daje, a poslije snage iznemoglost i sijede vlasi; On stvara što hoće; On sve zna i sve može. (Er-Rum, 54)

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ.

Kelam

Kelam (govor) je Allahovo pozitivno svojstvo koje podrazumijeva da Bog govori svojim božanskim jezikom. To je govor samo Njemu, Uzvišenom, svojstven. Nije stvoren, niti će nestati. Dakle, nije vezan ni za slova (harfove), ni za glasove, ni za znakove (geste, išarete), niti je ograničen zapisima, bez obzira radilo se o pisanim (knjige, novine, pisma, svici i sl.), audio (razni audio snimci) ili vizuelnim zapisima (video snimci, slike, crteži, fotografije i sl.). Uzvišeni je dio svog govora pretočio u objave koje su poslanici dostavili čovječanstvu. Tako Tevrat, Zebur, Indžil i Kur'an predstavljaju prijevod Allahovog govora na ljudima razumljive jezike. Suštinu Njegovog uzvišenog govora ne poznaju stvorenja, niti je mogu dokučiti. To samo On zna. On je Sagovornik, Govornik. Suprotno kelamu je bukm (nijemost).

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za kelam: Ako Bog ne bi posjedovao svojstvo govora, posjedovao bi suprotno svojstvo - nijemost, što je manjkavo za većinu ljudi, a kamoli za Stvoritelja svih ljudi koji naredbe melekima izdaje. Stoga, logično je da Uzvišeni posjeduje svojstvo govora.

Allah, dž.š., je na više mjesta u Kur'anu Sebe opisao kao Govornika:

- A Allah je, sigurno, s Musaom razgovarao. (En-Nisa', 164)

وَكَلَّمَ اللَّهُ مُوسَىٰ تَكْلِيمًا.

- I kad je Gospodar tvoj iz kičmi Ademovih sinova izveo potomstvo njihovo i zatražio od njih da posvjedoče protiv sebe: „Zar Ja nisam Gospodar vaš?“ – oni su odgovarali: „Jesi, mi svjedočimo.“ (El-A'raf, 172)

وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَىٰ شَهِدْنَا.

- Gospodar vaš je rekao: „Pozovite Me i zamolite, Ja ću vam se odazvati! (Gafir, 60)

وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ.

Tekvin

Tekvin (stvaranje) je pozitivno Allahovo svojstvo koje podrazumijeva da Bog sve stvara, održava i rastvara u ovom svemiru. On je stvorio cijeli svijet, od najsitnijih čestica do najkrupnijih nebeskih tijela, uspostavio prirodne zakone u njemu, kojima je podredio sve stvoreno, i rastvorit će ga, kada nastupi Posljednji dan. Dakle, Uzvišeni je osobno kreirao svako stvorenje, brine se o njegovom postojanju do roka (edžela) koji mu je On sam odredio. Kada taj rok (edžel) istekne, On će ga lično uništiti. Allah je jedini Stvoritelj, Održavatelj i Rastvoritelj. Tekvin obuhvata čitav niz božanskih radnji: stvaranje (tahlik), oblikovanje (tasvir), održavanje (tedbir), opskrbljivanje (terzik), oživljavanje (ihja), usmrćivanje (imata), ponovno oživljavanje (iade) itd.

Kur'ansko-sunnetski i razumski dokazi za tekvin: Ako Bog ne bi posjedovao svojstvo stvaranja, onda ne bi bio Stvoritelj, Bog, što je nerazumno, budući da postojanje ovako skladnog i složenog svijeta ukazuje da postoji jedan inteligentni Tvorac. Dakle, ovaj svijet je dokaz postojanja Stvoritelja i Njegovog svojstva stvaranja.

U brojnim ajetima Uzvišeni govori o tekvinu:

- On vas oblikuje u matericama kako On hoće; nema boga osim Njega, Silnog i Mudrog! (Alu-Imran, 6)

هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ.

- Upitaj: „Ko vas opskrbljuje s neba i iz zemlje, čije su djelo sluh i vid, ko stvara živo iz neživog, a pretvara živo u neživo, i ko održava sve?“ – „Allah!“ – reći će oni – a ti reci: „Pa zašto Ga se onda ne bojite?“ (Junus, 31)

قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَمَّن يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَن يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ.

- On iz neživog stvara živo i živo pretvara u neživo. On oživljava zemlju nakon mrtvila njezina – isto tako ćete i vi biti oživljeni. (Er-Rum, 19)

يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّوَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذَٰلِكَ تُخْرَجُونَ.

- On uvodi noć u dan i uvodi dan u noć, On je potčinio Sunce i Mjesec – svako plovi do roka određenog; to vam je, eto, Allah, Gospodar vaš, carstvo je Njegovo! A oni kojima se, pored Njega, klanjate ne posjeduju ništa. (Fatir, 13)

يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِوَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّى ذَٰلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِن قِطْمِيرٍ.

Allahova lijepa imena

Vlastito Božije ime je Allah. Ono označava Stvoritelja svega što postoji. U Kur'anu je spomenuto 2698 puta. Pored ovog imena koje se najčešće spominje u Kur'anu i Sunnetu, postoje i druga Allahova lijepa imena (esmaul-husna). O njima Uzvišeni veli: Allah ima najljepša imena i vi Ga zovite njima. (El-A'raf, 180)

وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا.

Allahovih lijepih imena okvirno ima 99, uključujući vlastito Božije ime Allah.[1]Spomenut ćemo ih u nastavku:

1. Allah الله: Allah je Onaj, osim koga drugog Boga nema 2. Er-Rahman الرّحمان: Sveopći Dobročinitelj, Premilosrdni 3. Er-Rahim الرّحيم: Svemilostivi 4. El-Melik المَلِك: Vladar, Suvereni 5. El-Kuddus القُدّوس: Sveti, Najčistiji 6. Es-Selam السّلام: Onaj koji daje mir, Onaj koji je bez nedostataka 7. El-Mu'min المُؤمن: Pouzdani, Onaj koji potvrđuje i ispunjava obećanje 8. El-Muhejmin المُهَيْمِن: Zaštitnik, Onaj koji daje sigurnost 9. El-Aziz العزيز: Onaj koji sve pazi i prati, Onaj koji nadvladava 10. El-Džebbar الجبّار: Silni, Prinuditelj 11. El-Mutekebbir المُتَكَبِّر: Gordi 12. El-Halik الخالق: Stvoritelj, Odlučujući, Onaj koji daje mjeru svakoj stvari 13. El-Bari’ البارئ: Onaj koji divno stvara 14. El-Musavvir المُصَوِّر: Oblikovatelj 15. El-Gaffar الغفّار: Svepraštajući 16. El-Kahhar القهّار: Onaj koji sve nadvladava 17. El-Vehhab الوهّاب: Milostivi darivatelj, Onaj koji obilno dariva 18. Er-Rezzak الرزّاق: Onaj koji obilnu opskrbu daje 19. El-Fettah الفتّاح: Onaj koji sve rješava i otvara, Onaj koji pobjedu donosi 20. El-Alim العليم: Sveznajući, Onaj koji posjeduje svo znanje 21. El-Kabid القابض: Onaj koji steže i stišće 22. El-Basit الباسط: Onaj koji pruža i otpušta 23. El-Hafid الخافض: Onaj koji spušta 24. Er-Rafi’ الرّافع: Onaj koji uzdiže 25. El-Mu'izz المُعِزّ: Onaj koji uzvisuje, daje čast i slavu 26. El-Muzill المُذِلّ: Onaj koji ponižava, daje poniženje 27. Es-Semi’ السّميع: Svečujni 28. El-Besir البصير: Svevideći 29. El-Hakem الحكم: Sudac, Onaj koji postavlja svoja pravila, donosi svoj sud i izriče presudu 30. El-‘Adl العدل: Pravedni 31. El-Latif اللطيف: Dobrostivi, Dobri 32. El-Habir الخبير: O svemu obaviješteni 33. El-Halim الحليم: Blagi, Srdačni 34. El-Azim العظيم: Veliki, Neizmjerljivi 35. El-Gafur الغفور: Svepraštajući 36. Eš-Šekur الشّكور: Zahvalni, Onaj koji uzvraća nagradom za vjernost 37. El-‘Alijj العليّ: Uzvišeni 38. El-Kebir الكبير: Beskrajno veliki, Najizdignutiji 39. El-Hafiz الحفيظ: Onaj koji čuva 40. El-Mukit المُقيت: Onaj koji pazi i uzdržava 41. El-Hasib الحسيب: Onaj koji obračun svodi 42. El-Dželil الجليل: Veličanstveni 43. El-Kerim الكريم: Plemeniti 44. El-Rekib الرقيب: Budni, Onaj koji na sve motri 45. El-Mudžib المجيب: Onaj koji uslišava molbe 46. El-Vasi’ الواسع: Onaj koji milošću i znanjem sve obuhvata 47. El-Hakim الحكيم: Mudri 48. El-Vedud الودود: Onaj koji voli 49. El-Medžid المجيد: Slavljeni, Najslavniji 50. El-Ba'is الباعث: Onaj koji podiže iz mrtvih 51. Eš-Šahid الشّهيد: Svjedok svemu 52. El-Hakk الحقّ: Istiniti 53. El-Vekil الوكيل: Sveopći Skrbnik, Staratelj, Povjerenik 54. El-Kavijj القوي: Moćni 55. El-Metin المتين: Čvrsti, Postojani 56. El-Velijj الوليّ: Zaštitnik 57. El-Hamid الحميد: Hvaljeni 58. El-Muhsi المُحصي: Onaj koji sve obuhvata i svemu broj zna 59. El-Mubdi المُبدئ: Početni Stvaralac, Izumitelj 60. El-Mu'id المُعيد: Onaj koji nakon smrti daje novo postojanje 61. El-Muhijj المُحيي: Onaj koji život daje 62. El-Mumit المُميت: Onaj koji usmrćuje 63. El-Hajj الحيّ: Živi 64. El-Kajjum القيّوم: Onaj koji sve održava i čuva 65. El-Vadžid الواجد: Bogati, Onaj koji sve posjeduje 66. El-Madžid الماجد: Slavni 67. El-Vahid الواحد: Jedini, Onaj kome sličnog nema 68. Es-Samed الصّمد: Onaj kome se svatko obraća, u koga se svatko pouzda 69. El-Kadir القادر: Svemoćni 70. El-Muktedir المُقتدر: Onaj kome apsolutna moć pripada 71. El-Mukaddim المُقدِّم: Onaj koji unapređuje 72. El-Mu'ehhir المُؤخّر: Onaj koji unazađuje 73. El-Evvel الأوّل: Prvi, Onaj čije postojanje nema početka 74. El-Ahir الآخر: Posljednji, Onaj čije postojanje nema svršetka 75. El-Zahir الظّاهر: Vidljivi, Očiti, Vanjski 76. El-Batin الباطن: Skriveni, Unutarnji 77. El-Vali الوالي: Upravitelj, Čuvar, Bliski 78. El-Mute'ali المُتعالي: Najuzvišeniji, Najpočašćeniji 79. El-Berr البرّ: Dobročinitelj, Dobrohotni 80. Et-Tevvab التّوّاب: Onaj koji prima pokajanje 81. El-Muntekim المُنْتَقِم: Osvetnik, Onaj koji ne ostaje dužan 82. El-Afuvv العفُوّ: Onaj čiji je oprost neizmjerljiv 83. Er-Re'uf الرّؤف: Samilosni, Sažaljivi 84. Maliku-l-Mulk مالك المُلك: Posjednik sve Vlasti 85. Zu-l-Dželali ve-l-Ikram ذو الجلال والإكرام: Posjednik svakog Visočanstva i Darežljivosti 86. El-Muksit المُقسط: Pravedni, Sveopći djelitelj pravde 87. El-Džami’ الجامع: Ujedinitelj 88. El-Ganijj الغنيّ: Bogati, Onaj koji sam sebi dostaje 89. El-Mugni المُغْني: Onaj koji bogatstvo dodjeljuje, Onaj koji osamostaljuje 90. El-Mani’ المانع: Onaj koji bogatstvo oduzima, Onaj koji štiti 91. Ed-Darr الضّار: Onaj koji daje štetu i nevolju 92. En-Nafi’ النّافع: Onaj koji daje korist i dobro 93. En-Nur النّور: Sveopće svjetlo 94. El-Hadi الهادي: Onaj koji vodi i upućuje 95. El-Bedi’ البديع: Prapočetni, Nedostižni, Neusporedivi 96. El-Baki الباقي: Vječni, Stalni, Onaj čije je nepostojanje nemoguće 97. El-Varis الوارث: Nasljednik svega 98. Er-Rešid الرّشيد: Upućivatelj na dobro, na pravi put 99. Es-Sabur الصّبور: Strpljivi, Bezvremenski, Onaj koji grješnicima odlaže kaznu.

Muhammed, a.s., je više puta ukazivao na značaj Allahovih 99 lijepih imena. Tako stoji u hadisima:

- Allah ima devedeset i devet imena. Ko ih zapamti, ući će u džennet... (Bilježe ga Muslim, Buhari, Ebu Ja'la i dr.)

لِلَّهِ تِسْعَةٌ وَتِسْعُونَ اسْمًا، مَنْ حَفِظَهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ...

- Allah ima devedeset i devet imena, stotinu manje jedno. Ko ih nabroji, ući će u džennet... (Bilježe ga Ahmed, Nesai, Bezzar i dr.)

لِلَّهِ تِسْعَةٌ وَتِسْعُونَ اسْمًا مِائَةٌ إِلَّا وَاحِدًا مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ...

Hadisi ne podrazumijevaju da će musliman doslovce ući u džennet, ako nauči napamet 99 Allahovih imena. Na takvo pogrešno shvatanje, tj. bukvalan i formalistički pristup vjeri, ukazuje i Uzvišeni Bog u Kur'anu, kada savjetuje: Reci: „Zovite: 'Allah', ili zovite: 'Milostivi', a kako god Ga budete zvali, Njegova su imena najljepša. Ne izgovaraj na sav glas Kur'an kad molitvu obavljaš, a i ne prigušuj ga; traži sredinu između toga.“ (El-Isra', 110)

قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَٰنَ أَيًّا مَّا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَاتُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا.

Kao što je očito iz gorespomenutih ajeta i hadisa, muslimani trebaju naučiti sva Allahova imena, kako bi Svevišnjeg zazivali Njegovim imenima ali, isto tako, trebaju ona imena koja su svojstvena čovjeku utkati u svoj svakodnevni život, poput blagosti (Blagi), dobročinstva (Dobročinitelj), istinoljubivosti (Istiniti), strpljenja (Strpljivi), pravednosti (Pravedni, plemenitosti (Plemeniti) itd., kako bi zaslužili džennet. Dakle, svaki musliman treba Allahova imena znati napamet, primjenjivati ih u svome životu i nedvojbeno vjerovati u njih.

(Izvor: Jusuf Džafić, Priručnik o islamskom vjerovanju / Jusuf Džafić. - Tuzla : Medžlis Islamske zajednice, 2019.)

---

[1] Ovo ne znači da Allahovih lijepih imena nema više, već da su učenjaci iz osnovih izvora islama (Kur'ana i Sunneta) izvukli 99 najobuhvatnijih i najsadržanijih Božijih imena. Ne treba, stoga, da čudi da su određeni učenjaci nabrajali više stotina, pa i hiljadu Allahovih imena.