Riječ mevlud je turcizam koji nam dolazi iz arapskog jezika, od riječi mevlid, što znači rođenje.
Pojam mevlud danas uglavnom ima četiri značenja:
1. Mevlud u značenju spjeva, poeme, pjesme o Muhammedu, a.s. (gdje se govori o njegovim osobinama, te najvažnijim detaljima iz njegove sire (životopisa): rođenje, djetinjstvo, prva objava, Miradž, Hidžra, oprosni hadždž, smrt itd.);
2. Mevlud u značenju proznog teksta o siri, sa posebnim osvrtom na Poslanikovo rođenje;
3. Mevlud u značenju svečanosti kojom se obilježava 12. rebiu-l-evvel - rođendan Muhammeda, a.s.;
4. Mevlud u značenju svečanosti kojom se obilježava bilo koji značajan događaj u životu muslimana, džemata ili šire muslimanske zajednice (npr. mevludi povodom useljenja u kuću ili stan, sklapanja braka, rođenja djeteta, sunećenja, nastupa Ramazana itd.; mevludi povodom noći Kadra, Bedra, Regaiba, Miradža i Berata, nove hidžretske godine, dana Ašure i sl.; šehidski mevludi, redovni privatni mevludi, redovni džematski mevludi itd.).
Zanimljivo je spomenuti da ovakva značenja mevlud ima ne samo u bosanskom narodu, već i u drugim muslimanskim narodima.
Međutim, mevlud je prvobitno bio spjev o Allahovom poslaniku, a.s., a to je i dan-danas njegovo osnovno značenje među svim muslimanima. Kod nas je običaj da se mevludski spjevovi “uče”, a ne “pjevaju” niti “recitiraju”, jer glagoli pjevati i recitirati mogu aludirati na pjesme neprimjerenog sadržaja, odnosno pjevače nemoralnog ponašanja, dok glagol učiti aludira na kur’anski imperativ: Ikre’ bi-smi rabbike-l-lezi halek - Uči, čitaj, izučavaj u ime svoga Gospodara koji stvara! Čak i protivnici mevluda definišu da je mevlud, u osnovi, spjev koji se uči.
Stihovi i spjevovi o Poslaniku, a.s., su se počeli skladati još sa samim njegovim rođenjem. Tada je prvi poznati spjev sastavio Vjerovjesnikov djed Abdulmuttalib. Poznato je da je Ebu Talib, Vjerovjesnikov amidža, kazivao stihove u odu svome bratiću i prije nego što je on postao Allahov poslanik, a i poslije. I ashabi su se isticali u recitiranju stihova o Poslaniku, a.s. To nisu samo činili muhadžiri, već i ensarije i drugi muslimani. Tako je Muhammed, a.s., imao trojicu pjesnika iz reda ensarija koji su imali zadatak da poezijom hvale Poslanika, a.s., i muslimane, a kude kurejšijske prvake i druge neprijatelje islama. To su bili: Hassan ibn Sabit, Ka’b ibn Malik i Abdullah ibn Revaha.
Uzevši sve u obzir, ne treba da čudi kako broj ashaba koji su pisali „mevlude“ o Muhammedu, a.s., dostiže cifru od skoro 200. Tako Ibn Sejidd en-Nas, u svojoj književnoj studiji Minel el-mideh (Pokloni pohvala),navodi stihove 183 ashaba koji su hvalili Poslanika, s.a.v.s., kako za vrijeme njegovog života, tako i poslije njegovog preseljenja na ahiret.
U nastavku donosimo popis tih 183 ashaba koji su pisali stihove o Muhammedu, a.s., odnosno 183 „mevludska“pjesnika među ashabima:
1. Esma ibn Rejjab el-Džermi,
2. Esved ibn Mes'ud es-Sekafi,
3. Asjed ibn Seleme es-Sulemi,
4. A'ša Benu Mazin,
5. Usejd ibn Ebu Ijas ed-Dueli,
6. Enes ibn Zunejm el-Kinani,
7. El-Akre' Firas ibn Habis et-Temimi,
8. Imr'u-l-Kajs ibn Abis el-Kindi,
9. Evs ibn Ma'n el-Kurej'i,
10. Ebu Unas ed-Dueli,
11. Budžejr ibn Zuhejr el-Muzeni,
12. Budžejr ibn Bedžrete et-Tai,
13. Bešir ibn Akrebe ibn El-Haššaš el-Džuheni,
14. Temim ibn El-Esed el-Huzai,
15. Sabit ibn Kajs ibn Šemmas el-Ensari el-Hazredži,
16. Sumame ibn Usal el-Hanefi,
17. Servan ibn Fezare ibn Abdujegus,
18. Sevr ibn Malik el-Kindi,
19. El-Džarud el-Abdi,
20. Dže'une ibn Mersed el-Ezdi,
21. El-Džehhaf ibn Hakim es-Sulemi,
22. El-Džulunda, kralj Omana,
23. Džehiš ibn Uvejs en-Nehai,
24. Hamza ibn Abdulmuttalib ibn Hašim,
25. Hassan ibn Sabit el-Ensari el-Hazredži,
26. El-Haris ibn Hišam ibn El-Mugire el-Kureši el-Mahzumi,
27. Hurejs ibn Zejd el-Hajl ibn Muhelhil et-Tai,
28. El-Hubab ibn El-Munzir ibn el-Džemuh el-Ensari el-Hazredži,
29. Humejd ibn Sevr el-Hilali,
30. Hariš ibn Hilal el-Kurej'i et-Temimi,
31. Harb ibn Rejta ibn Amr,
32. El-Haris ibn Amr el-Esedi,
33. El-Haris ibn Murre ibn Devdan el-Nukajli,
34. Hubejš el-Esedi,
35. El-Haris ibn Abdukilal, kralj Himjera,
36. Hufaf ibn Nadle es-Sekafi,
37. Hufaf ibn Nudbe es-Sulemi,
38. Haridž ibn Huvejlid el-Huzai el-Ka'bi,
39. Huzai ibn Osman el-Muzeni,
40. Hunafir ibn Et-Tev'em el-Himjeri,
41. Huvejlid ibn Halid Ebu Zuejb el-Huzeli,
42. Dihje ibn Halife el-Kelbi,
43. Zubab,
44. Zu-l-Bedžadejn Abdullah el-Muzeni,
45. Ibn Zijj Asbeh el-Himjeri,
46. Ibn Zijj Kila' el-Himjeri, vođa Himjera,
47. Rafi' ibn Umejr et-Tai,
48. Rašid ibn Hafs es-Sulemi,
49. Zejd ibn Muhelhil et-Tai,
50. Zuhejr ibn Sured el-Džušemi,
51. Zufer ibn Jezid ibn Huzejfe el-Esedi,
52. Ziml ibn Amr el-Uzri,
53. Zejd ibn Harise, Vjerovjesnikov štićenik,
54. Zejd ibn El-Ezver el-Esedi,
55. Ez-Zibrikan ibn Bedr et-Tejmi,
56. Sarije ibn Zunejm ed-Dueli,
57. Sa'd ibn Ebu Vekkas el-Kureši ez-Zuhri,
58. Seleme ibn Ijad el-Esedi,
59. Simak ibn Hareše,
60. Sevad ibn Karib ed-Devsi,
61. Šeddad ibn Arid el-Džušemi,
62. Šurejh ibn Hani' el-Harisi,
63. Šudža' ibn El-Haris es-Sedusi,
64. Sirme ibn (Ebu) Enes el-Ensari el-Evsi,
65. Ed-Dahhak ibn Halife el-Ensari el-Ešheli,
66. Dirar ibn El-Ezver el-Esedi,
67. Dirar ibn El-Hattab el-Kureši el-Fihri,
68. Dav' el-Ješkuri,
69. Tufejl ibn Amr ibn Tarif ed-Devsi,
70. Tulejha ibn Huvejlid el-Esedi,
71. Zabjan ibn Kerrad el-Ijadi,
72. Amir ibn Et-Tufejl ibn el-Haris el-Ezdi,
73. Abdullah ibn Osman, poznat kao Ebu Bekr es-Siddik,
74. Abdullah ibn Džahš el-Esedi,
75. Abdullah ibn Ez-Ziba'ri ibn Kajs el-Kureši es-Sehmi,
76. Abdullah ibn Unejs el-Džuheni,
77. Abdullah ibn El-Haris el-Muberrik es-Sehmi,
78. Abdullah ibn Hajseme es-Salimi,
79. Abdullah ibn Adžre es-Sulemi,
80. Abdullah ibn Seleme el-Hemdani,
81. Abdullah ibn Revaha el-Ensari el-Hazredži,
82. Abdullah ibn Huzafe es-Sehmi,
83. Abdullah ibn Jezid el-Hilali,
84. Abdullah ibn Vehb el-Esedi,
85. Abdullah ibn Hadef el-Jemeni,
86. Abdullah ibn Utbe en-Nufejli,
87. Abdullah ibn Ebu Edhem,
88. Abdurrahman ibn Avf el-Kureši,
89. Abdurrahman ibn Ebu Sebre el-Dža'fi
90. Abdurrahman ibn Zu-l-Udžre,
91. Abdurrahman ibn El-Haris ibn ed-Dejjan,
92. Abdurrahman ibn El-Ezver el-Esedi,
93. Abdu Amr ibn Mutarridž,
94. Abd ibn Džahš el-Esedi,
95. Abdu Amr ibn Džebele ibn Vail el-Kelbi,
96. Omer ibn El-Hattab,
97. Ali ibn Ebu Talib,
98. El-Abbas ibn Abdulmuttalib,
99. El-Abbas ibn Mirdas es-Sulemi,
100. Amr ibn Salim el-Huzai,
101. Amr ibn El-As el-Kureši es-Sehmi,
102. Amr ibn El-Kurejt el-Kilabi el-Amiri,
103. Amr ibn Murre el-Džuheni,
104. Amr ibn Fehil ez-Zubejdi,
105. Amr ibn Subej' er-Rehavi,
106. Umejr ibn Dabi' el-Ješkuri,
107. Amir ibn El-Ekve' el-Eslemi,
108. Adijj ibn Hatim et-Tai,
109. Adijj ibn Er-Rebi' ibn Abdu-l-Uzza,
110. Ukbe ibn En-Nu'man el-Ateki,
111. Atarid ibn Hadžib ibn Zurare et-Tejmi,
112. 'Aiz ibn Seleme el-Ezdi,
113. As'as ibn Omer el-Kindi,
114. El-Ala' ibn El-Hadremi,
115. Ebu Muk'it Urfuta ibn Nadle el-Esedi,
116. Ibn Ebu Azze el-Kureši,
117. Gunejm ibn Kajs ibn Sufjan el-Mazini,
118. Furat ibn Hajjan er-Rib'i el-Ješkuri,
119. Ferve ibn Musejk el-Muradi,
120. Fudale ibn Umejr ibn El-Mulevvih el-Lejsi,
121. Firas el-Huzai,
122. Fatik ibn Zejd el-Ansi,
123. Fejruz ibn Ed-Dejlemi el-Himjeri,
124. Kajs ibn Abdullah en-Nabiga el-Dža'di,
125. Kajs ibn er-Rebi' el-Esedi,
126. Kajs ibn Sa'd ibn Ubade el-Ensari el-Hazredži,
127. Kajs ibn el-Mekšuh el-Muradi,
128. Kajs ibn Bahr ibn Tarif el-Ešdže'i,
129. Kajs ibn Nušbe ibn Ebu Amir es-Sulemi,
130. Karede ibn Nufase es-Seluli,
131. Katn ibn Harise el-Ulejmi el-Kelbi,
132. Kidr (Kuded) ibn Ammar es-Sulemi,
133. El-Ka'ka' ibn Amr et-Temimi,
134. Kurre ibn Hubejre el-Kušejri,
135. Ka'b ibn Zuhejr el-Muzeni,
136. Ka'b ibn Malik ibn Ebu Ka'b el-Hazredži el-Ensari,
137. Kulejb ibn Esed el-Hadremi,
138. Kurz ibn Alkame el-Huzai,
139. Lebid ibn Rebia el-Kilabi,
140. Lekit ibn er-Rebi' el-Kureši el-Abšemi,
141. Ibn Lukajm el-Absi,
142. Ibn Ebu Leheb,
143. Ebu Mihdžen Malik ibn Habib es-Sekafi,
144. Malik ibn Et-Tejhan el-Belevi,
145. Malik ibn Nemet el-Hemdani,
146. Malik ibn Nuvejre el-Jerbui,
147. Malik ibn Avf en-Nadri,
148. Malik ibn Amir el-Eš'ari,
149. Malik ibn Amr es-Sekafi,
150. Muavija ibn El-Hakem es-Sulemi,
151. Ebu Sufjan El-Mugire ibn El-Haris,
152. Mazin ibn El-Gadube et-Tai,
153. Mukennef ibn Zejd el-Hajl,
154. Muzerrid ibn Dirar el-Gatafani,
155. Musejleme ibn Haddan el-Haddani,
156. El-Muhtar ibn Ebu Ubejd es-Sekafi,
157. Mudždžaa ibn Merare ibn Amir el-Hanefi el-Jami,
158. Medžfene ibn En-Nu'man el-Ateki,
159. Muhriz ibn Katade ibn Silme el-Hanefi,
160. Ma'bed ibn Ebu Ma'bed el-Huzai,
161. Nudžejd ibn Imran el-Huzai,
162. En-Nemr ibn Tevleb el-Ukli,
163. En-Nu'man ibn Adžlan ez-Zureki,
164. Nevfel ibn el-Haris ibn Abdulmuttalib,
165. Nehar ibn El-Harb el-Hanefi,
166. Hašim ibn Utbe ibn Ebu Vekkas,
167. Herem ibn Kutbe el-Fezari,
168. El-Hejsem el-Hanefi,
169. El-Velid ibn Muhsan el-Kindi,
170. Vereka ibn Nevfel el-Kureši el-Esedi,
171. Jesar, štićenik Burejde,
172. Umama er-Rebezijje,
173. Erva bint Abdulmuttalib,
174. Bereke Ummu Ejmen el-Habešijje,
175. Ummu Habib bint Amir ibn Halid,
176. Rukajka bint Ebu Sajfi el-Kurešijje,
177. Safijja bint Abdulmuttalib,
178. Atika bint Abdulmuttalib,
179. Atika bint Zejd el-Kurešijje,
180. Fatima ez-Zehra',
181. Kutejla bint en-Nadr el-Kurešijje,
182. Hind bint el-Haris ibn Abdulmuttalib,
183. Hind bint Esase ibn Abbad ibn el-Muttalib el-Kurešijje.
Jusuf Džafić - 30.9.2023., Sarajevo