Muhjîddîn Ebû Muhammed Abdulkādir b. Ebî Sâlih Mûsâ Zengîdost el-Gejlânî , kod nas poznatiji kao šejh Abdulkadir Gejlani (1077.-1166.)

ABDULKADIR EL-GEJLANI EL-HANBELI

Priredio: Ertan Č., dip. isl. nauka

Muhjîddîn Ebû Muhammed Abdulkādir b. Ebî Sâlih Mûsâ Zengîdost el-Gejlânî, kod nas poznatiji kao šejh Abdulkadir Gejlani (1077.-1166.), islamski učenjak i mutesavvif rođen je u mjestu Nejf, provincija Gilan na obali Kaspijskog mora, današnji Iran, za vrijeme Velikog Seldžučkog carstva.

Bio je ehli sunnetski hanbelijski sufija perzijskog porijekla. Imao je titule kao što su Gavsu'l-'Azam, Kutbu Rabbânî, Sultanu'l-Evlijâ, Kutbu 'Azam i El-Bâz el-ešheb. Otac mu je bio Ebu Salih Musa Zengidost. Iako se tvrdi da je bio potomak Abdullaha el-Kamila, sina Hasana el-Musenne, sina Poslanikovog unuka Hasana ibn Alija (alejhimusselam), neki tvrde da je ova genealogija kreirana kasnije. Ono što je sigurno, po dolasku u Bagdad, smatran je adžemijom (ne-arapom).

Njegova predavanja i hutbe, koje je održavao tri dana u sedmici, ponedjeljkom, utorkom i petkom, u medresi svog učitelja, Ebu Seida el-Mahzumija, bila su veoma posjećena. Predstavljao je islamsku nauku tesavvufa na jednostavan način, da bi svi mogli razumjeti. Kada je prvi put počeo predavati, 1127. godine, obraćao se samo nekolicini ljudi. Međutim, kako je njegova popularnost postepeno rasla, a medresa postajala premalena, premjestio je svoja predavanja u džamiju u Bab el-Halbi. Prenosi se da je oko sedamdeset hiljada ljudi dolazilo u Bagdad da sluša njegova predavanja na otvorenom, te da su oni u zadnjim redovima mogli čuti njegov glas jednako kao i oni u prvim redovima.

Po dolasku u Bagdad, napustio je šafijsku školu mišljenja (mezheb) i prihvatio hanbelijsku školu. Prema predanju, imam Ahmed ibn Hanbel je u snu zamolio el-Gejlanija da oživi hanbelijsku školu mišljenja, koja je u to vrijeme bila slaba. Pridružio se hanbelijskoj školi i svim silama se trudio da je oživi. Tokom svog života postao je veliki hanbelijski imam sa titulom 'Muhjiddin' (oživljavač vjere). Njegova odanost ovoj školi je očigledna u svim njegovim djelima, posebno u djelu el-Gunja.

Tesavvuf Abdulkadira Gejlanija zasniva se na pedantnom pridržavanju Allahovog šerijata (zakona) i svih pravila islama. Propisao je da se u svakom trenutku djeluje u skladu s Kur'anom i sunnetom. Prema njegovom mišljenju, unutarnja stanja koja se mogu primijetiti u životu sufije ne smiju prelaziti vjerske granice. Uvijek je savjetovao svojim učenicima: "Slijedite, ne izmišljajte; pokoravajte se, ne protivite se; ne žalite se; pročišćavajte se, ne prljajte se." Zahtijevao je da se Kur'an uči po tertilu i tedžvidu, a ne u telhinu i taganniju.

Zabilježeno je da je Abdulkadir Gejlani imao otprilike hiljadu napisanih djela. Danas se broj djela koja mu se pripisuju kreće oko pedeset.

Istaknuti radovi

1. el-Ġunja li-ṭâlibî ṭarîḳi’l-ḥaḳ. Ovo djelo se bavi vjerskim principima poput imana (vjerovanja), tevhida (menoteizma) i ahlaka (morala).

2. el-Fetḥu’r-rabbânî ve’l-fejżü’r-raḥmânî. Ovo djelo od šezdeset i dva dijela sastoji se od bilješki koje su njegovi učenici zapisali o predavanjima koja je održao između 1150. i 1152. godine. Tu je i dodatak u spomen na njegovu smrt. Ovo je najvažnije djelo Gejlanija glede tesavvufa (sufizma).

3. Fütûḥu’l-ġajb. Djelo, koje se sastoji od sedamdeset osam predavanja koje je njegov sin Abdurrezzak sakupio na očevim skupovima, uključuje i genealoško porodično stablo na kraju.

4. el-Fujûżâtü’r-rabbânijje fî evrâdi’l-Ḳādirijje. Risala (traktat) koji se sastoji od dova (molitvi) i evrâda (virdova) u prozi i stihu.

5. Mektûbât. Petnaest Abdulkadirovih pisama.

6. Džilâʾu’l-ḫâṭir min kelâmi šejḫ ʿAbdilḳādir.

7. Sirru’l-esrâr ve maẓharu’l-envâr.

8. ed-Delâʾil . Djelo, poznato i kao Evrâd i Ṣalavâtu'l-kubrâ.

9. es-Sirâdžü’l-vehhâdž fî lejleti’l-Miʿrâdž.

10. Aḳīdetü'l-Bâẓi'l-ešheb.

Abdukadir Gejlani, kadesallahu ruhahu, umro je 561. godine po hidžri, 1166. godine nove. U posljednjem trenutku, pred smrt, podigao je ruke i rekao: 'Nema boga osim Allaha, a Muhammed je Njegov Poslanik. Slava Allahu, Uzvišenom, Vječnom, Živom, slava Njemu, Svemogućem, Koji Svoje robove savladava smrću.' Zatim je glasno rekao: 'Allah, Allah, Allah!' i njegova blagoslovljena duša je napustila tijelo.

Mezar mu se nalazi u medresi Bab el-Deredža, u Bagdadu, Irak.

Neka je Allahovo zadovoljstvo na njegovu plemenitu dušu.

(Izvori: Turkiye Diyanet Vakfi TDV Islamska enciklopedija)