PETI IMANSKI ŠART - VJEROVATI U SUDNJI DAN

Uvod

Peti imanski šart, tj. peti temelj islamskog vjerovanja jeste vjerovati u Sudnji dan (Posljednji dan) i općenito sva dešavanja nakon čovjekove smrti.

Poslednji dan je dan kada će Allah, dž.š., uništiti ovaj svijet - dunjaluk. Tada će melek Israfil puhnuti prvi u sur (rog) i svi će ljudi pomrijeti.

Sudnji dan je dan kada će Allah, dž.š., stvoriti drugi svijet - ahiret i suditi ljudima za njihova dunjalučka djela. Tada će melek Israfil puhnuti drugi put u sur i svi će ljudi oživjeti, kako bi polagali račun.

Između ostalog, Uzvišeni kaže o Posljednjem i Sudnjem danu: I u Rog će se puhnuti, i umrijet će oni na nebesima i oni na Zemlji, ostat će samo oni koje bude Allah odabrao; poslije će se u Rog po drugi put puhnuti i oni će, odjednom, ustati i čekati. (Ez-Zumer, 68)

وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرَىٰ فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنظُرُونَ.

Na Sudnjem danu svakom čovjeku, i vjerniku i nevjerniku, će biti predočena njegova djela, i dobra i loša, u vidu knjige. Bogobojazni vjernici će dobiti knjigu sprijeda u desnu ruku, dok će grješnici i nevjernici dobiti knjigu iza leđa u lijevu ruku:

- Onaj kome bude knjiga njegova u desnu ruku njegovu data, lahko će račun položiti i svojima će se radostan vratiti; a onaj kome bude knjiga njegova iza leđa njegovih data, propast će prizivati i u ognju će gorjeti, jer je sa čeljadi svojom radostan bio i mislio da se nikada neće vratiti. (El-Inšikak, 7-14)

فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ ﴿٧﴾ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا ﴿٨﴾ وَيَنقَلِبُ إِلَىٰ أَهْلِهِ مَسْرُورًا ﴿٩﴾ وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ وَرَاءَ ظَهْرِهِ ﴿١٠﴾ فَسَوْفَ يَدْعُو ثُبُورًا ﴿١١﴾ وَيَصْلَىٰ سَعِيرًا ﴿١٢﴾ إِنَّهُ كَانَ فِي أَهْلِهِ مَسْرُورًا ﴿١٣﴾ إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن يَحُورَ ﴿١٤﴾

- A onaj kome se dâ knjiga u lijevu ruku njegovu reći će: „Kamo sreće da mi knjiga moja ni data nije. (El-Hakka, 25)

وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَكِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيَهْ.

Djela vjernika će biti mjerena savršenom vagom - mizanom. Na jedan tas vage će biti stavljana dobra, a na drugi tas loša djela. U koga pretegnu dobra djela, bit će nagrađen džennetom (rajem), a u koga pretegnu loša, bit će kažnjen džehennemom (paklom): Onaj u koga njegova djela budu teška – A onaj u koga njegova djela budu lahka – boravište će mu Havija (Provalija) biti. A znaš li ti šta će to biti? – Vatra užarena! (El-Karia, 6-11)

فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ ﴿٦﴾ فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَّاضِيَةٍ ﴿٧﴾ وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ ﴿٨﴾ فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ ﴿٩﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ ﴿١٠﴾ نَارٌ حَامِيَةٌ ﴿١١﴾

Dakle, račun će polagati samo vjernici. Oni vjernici koji budu kažnjeni džehennemom, odslužit će svoju kaznu u njemu i na kraju ući u džennet. Tako će na koncu svi vjernici završiti u džennetskim baščama, gdje će vječno uživati. O tome stoji u hadisu: Kada Allah spasi vjernike od vatre i oni budu sigurni, onda neće postojati neka vaša rasprava sa vašim prijateljem oko prava koje je bilo njegovo na dunjaluku, a da je intenzivnija od rasprave vjernika sa svojim Gospodarem oko njihove braće koji su uvedeni u vatru. Oni će kazati: „Gospodaru naš, naša braća, bili su klanjali zajedno sa nama, postili sa nama i obavljali hadždž sa nama. No, Ti si ih uveo u vatru.“ Na to će Allah reći: „Idite, pa izvucite koga znate od njih.“ Stoga su oni otišli, pa su ih prepoznali po likovima, jer vatra nije pojela njihove likove. Tako je neke od njih obuzela vatra do polovine natkoljenica, a neke od njih do nožnih članaka. Onda su ih oni izvukli. Zatim su kazali: „Gospodaru naš, izvukli smo one koje si naredio.“ Potom će Allah reći: „Izvucite one koji u svom srcu imaju iman težine jednog dinara. Onda one koji u svom srcu imaju iman težine pola dinara. Zatim one koji u svom srcu imaju imana koliko zrno gorušice.“ (Bilježe ga Ibn Madže, Nesai, Ahmed i dr.)

إِذَا خَلَّصَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ النَّارِ وَأَمِنُوا، فَمَا مُجَادَلَةُ أَحَدِكُمْ لِصَاحِبِهِ فِي الْحَقِّ يَكُونُ لَهُ فِي الدُّنْيَا، أَشَدَّ مُجَادَلَةً مِنَ الْمُؤْمِنِينَ لِرَبِّهِمْ فِي إِخْوَانِهِمُ الَّذِينَ أُدْخِلُوا النَّارَ، قَالَ: يَقُولُونَ: رَبَّنَا، إِخْوَانُنَا، كَانُوا يُصَلُّونَ مَعَنَا، وَيَصُومُونَ مَعَنَا، وَيَحُجُّونَ مَعَنَا، فَأَدْخَلْتَهُمُ النَّارَ، فَيَقُولُ: اذْهَبُوا، فَأَخْرِجُوا مَنْ عَرَفْتُمْ مِنْهُمْ، فَيَأْتُونَهُمْ، فَيَعْرِفُونَهُمْ بِصُوَرِهِمْ، لَا تَأْكُلُ النَّارُ صُوَرَهُمْ، فَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ النَّارُ إِلَى أَنْصَافِ سَاقَيْهِ، وَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ إِلَى كَعْبَيْهِ، فَيُخْرِجُونَهُمْ، فَيَقُولُونَ: رَبَّنَا، أَخْرَجْنَا مَنْ قَدْ أَمَرْتَنَا، ثُمَّ يَقُولُ: أَخْرِجُوا مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ وَزْنُ دِينَارٍ مِنَ الْإِيمَانِ، ثُمَّ مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ وَزْنُ نِصْفِ دِينَارٍ، ثُمَّ مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ.

S druge strane, nevjernici će radi nevjerovanja i sličnih teških grijeha biti bačeni direktno u džehennemske provalije, gdje će vječno patiti: A onoga ko se bude protiv Allaha i Poslanika Njegova dizao i preko granica Njegovih propisa prelazio – On će u vatru baciti, u kojoj će vječno ostati; njega čeka sramna patnja. (En-Nisa', 14)

وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِينٌ.

To je zato što će Uzvišeni na kraju oprostiti sve grijehe, izuzev teških grijeha: Allah neće oprostiti da Mu se neko drugi smatra ravnim, a oprostiće manje grijehove od toga kome On hoće. A onaj ko drugog smatra Allahu ravnim čini, izmišljajući laž, grijeh teški. (En-Nisa', 48)

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُأَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَىٰ إِثْمًا عَظِيمًا.

Teški grijesi

Teški grijesi su grijesi koje Allah, dž.š., neće oprostiti na Sudnjem danu, a usto počinitelja izvode iz vjere. U njih spadaju: širk (mnogoboštvo), kufr (krivovjerstvo, nevjerstvo), riddet (otpadništvo), nifak (licemjerstvo), sihr (magija), psovanje i omalovažavanje Allaha i islamskih svetinja (temeljnih istina imana (Allaha, meleka, Kur'ana i dr. objava, poslanika, Sudnjeg dana i pojmova vezanih za njega, kadera), stubova islama (šehadeta, namaza, posta, zekata, hadža), simbola islama (džamija, posebno Kabe, ezana, kurbana, hidžaba) itd.) i sl.

Imena Sudnjeg dana

U nastavku donosimo 42 imena Sudnjeg dana.

1. Jevm (Dan). Spomenuto je oko 400 puta samostalno u Kur'anu: Svaki čovjek će toga Dana (Jevma) prema zasluzi kažnjen ili nagrađen biti; toga Dana neće biti nepravde! Allah će, zaista, brzo obračunati. (Gafir, 17)

الْيَوْمَ تُجْزَىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ لَا ظُلْمَ الْيَوْمَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ.

2. Jevmu-l-kijame (Dan uskrsnuća). Spomenuto je 70 puta u Kur'anu: I poslije, na Danu uskrsnuća (Jemvu-l-kijame), pred Gospodarom svojim ćete se jedan s drugim prepirati. (Ez-Zumer, 31)

ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عِندَ رَبِّكُمْ تَخْتَصِمُونَ.

3. Saat (Čas). Spomenuto je 44 puta u Kur'anu: Ljudi te pitaju o Času (Saatu), reci: „To jedino Allah zna!“ A ti ne znaš, možda je Čas (Saat) blizu! (El-Azhab, 63)

يَسْأَلُكَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِقُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا.

4. El-Jevmu-l-ahir (Dan posljednji). Spomenuto je 27 puta u Ku'ranu: A u Medjen brata njihova Šuajba: „O narode moj“ – govorio je on – „Allahu se jedino klanjajte i činite ono za što ćete dobiti nagradu na Danu posljednjem (El-Jevmu-l-ahir), a po Zemlji, nered praveći, zlo ne radite!“ (El-Ankebut, 36)

وَإِلَىٰ مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَارْجُوا الْيَوْمَ الْآخِرَ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ.

5. Jevmu-d-din (Dan polaganja računa). Spomenuto je 13 puta u Kur'anu: Vladaru Dana polaganja računa (Jevmu-d-din). (El-Fatiha, 4)

مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ.

6. Jevmu-l-fasl (Dan razdvajanja). Spomenuto je 6 puta u Kur'anu: Dan odluke (Jevmu-l-fasl) će svima njima rok određeni biti. (Ed-Duhan, 40)

إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ مِيقَاتُهُمْ أَجْمَعِينَ.

7. Jevmu-l-hisab (Dan polaganja računa). Spomenuto je 4 puta u Kur'anu: Musa reče: „Molim Gospodara svoga i Gospodara vašega da me zaštiti od svakog oholog koji ne vjeruje u Dan polaganja računa (Jevmul-l-hisab)!“ (Gafir, 27)

وَقَالَ مُوسَىٰ إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُم مِّن كُلِّ مُتَكَبِّرٍ لَّا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسَابِ.

8. Karia (Smak svijeta). Spomenuto je 4 puta u Kur'anu: Smak svijeta (Karia). Šta je Smak svijeta? I da li ti znaš šta je Smak svijeta (Karia)? (El-Karia, 1-3)

الْقَارِعَةُ ﴿١﴾ مَا الْقَارِعَةُ ﴿٢﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْقَارِعَةُ ﴿٣﴾

9. Hakka (Čas neizbježni). Spomenuto je 3 puta u Kur'anu: Čas neizbježni (Hakka). Šta je Čas neizbježni? I da li ti znaš šta je Čas neizbježni? (El-Hakka, 1-3)

الْحَاقَّةُ ﴿١﴾ مَا الْحَاقَّةُ ﴿٢﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحَاقَّةُ ﴿٣﴾

10. Vakia (Događaj). Spomenuto je 2 puta u Kur'anu: Kada se Događaj (Vakia) dogodi. (El-Vakia, 1)

إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ.

11. Jevmu-l-ba's (Dan oživljenja). Spomenuto je 2 puta u Kur'anu: Reći će oni kojima je dato znanje i vjerovanje: „Vi ste ostali, prema Allahovoj odredbi, sve do Dana oživljenja – a ovo je Dan oživljenja (Jevmu-l-ba's), samo što vi niste znali.“ (Er-Rum, 56)

وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِيمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِلَىٰ يَوْمِ الْبَعْثِ فَهَٰذَا يَوْمُ الْبَعْثِ وَلَٰكِنَّكُمْ كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ.

12. Jevmu-l-džem' (Dan sabiranja). Spomenuto je 2 puta u Kur'anu: Eto tako Mi tebi objavljujemo Kur'an, na arapskom jeziku, da bi opominjao Mekku i one oko nje i upozorio na Dan sabiranja (Jevmu-l-džem') – u koji nema nikakve sumnje. Jedni će u Džennet, a drugi u Džehennem. (Eš-Šura, 7)

وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَىٰ وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ.

13. Jevmu-l-veid (Dan prijetnje). Spomenuto je jednom u Kur'anu: U Rog će se puhnuti – to je Dan prijetnje (Jevmu-l-veid). (Kaf, 20)

وَنُفِخَ فِي الصُّورِ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْوَعِيدِ.

14. Jevmu-l-hurudž (Dan izlaska). Spomenuto je jednom u Kur'anu: Dan kada će oni čuti istinit glas – to će biti Dan izlaska (Jevmu-l-hurudž).(Kaf, 42)

يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ.

15. Jevmu-l-hasret (Dan jada). Spomenuto je jednom u Kur'anu: I opomeni ih na Dan jada (Jevmu-l-hasret) kada će biti s polaganjem računa završeno, a oni su ravnodušni bili i nisu vjerovali. (Merjem, 39)

16. Jevmu-l-hulud (Dan vječnosti). Spomenuto je jednom u Kur'anu: Uđite u nj (Džennet), u miru, ovo je Dan vječnosti (Jevmu-l-hulud)!“ (Kaf, 34)

ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ.

17. Jevmu-l-azife (Dan bliske nesreće). Spomenuto je jednom u Kur'anu: I upozori ih na Dan bliske nesreće (Jevmu-l-azife), kada će srca do grkljana doprijeti i popriječiti se, kada nevjernici ni prisna prijatelja ni posrednika neće imati koji će uslišan biti. (Gafir, 18)

وَأَنذِرْهُمْ يَوْمَ الْآزِفَةِ إِذِ الْقُلُوبُ لَدَى الْحَنَاجِرِ كَاظِمِينَ مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَلَا شَفِيعٍ يُطَاعُ.

18. Jevmu-t-tegabun (Dan obmane međusobne). Spomenuto je jednom u Kur'anu: A na dan kada vas On skupi radi Dana sabiranja, to će biti Dan obmane međusobne (Jevmu-t-tegabun). I On će preći preko hrđavih postupaka onoga ko je u Allaha vjerovao i dobra djela činio, i uvešće ga u džennetske bašče kroz koje će rijeke teći; u njima će vječno i zauvijek boraviti. (Et-Tegabun, 9)

يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذَٰلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا.

19. Jevmu-t-telak (Dan susreta međusobnog). Spomenuto je jednom u Kur'anu: Onome najuzvišenijem, koji svemirom vlada, koji šalje Objavu, riječi Svoje – kome hoće od robova Svojih, da upozori na Dan susreta međusobnog (Jevmu-t-telak). (Gafir, 15)

رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ لِيُنذِرَ يَوْمَ التَّلَاقِ.

20. Jevmu-t-tenad (Dan dozivanja međusobnog). Spomenuto je jednom u Kur'anu: O narode moj, plašim se šta će biti s vama na Dan dozivanja međusobnog (Jevmu-t-tenad). (Gafir, 32)

وَيَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنَادِ .

21. El-Jevmu-l-mev'ud (Dan obećani). Spomenuto je jednom u Kur'anu: I tako mi Dana obećanog (El-Jevmu-l-mev'ud). (El-Burudž, 2)

وَالْيَوْمِ الْمَوْعُودِ.

22. El-Jevmu-l-hakk (Dan istiniti). Spomenuto je jednom u Kur'anu: To je Dan istiniti (El-Jevmu-l-hakk), pa ko hoće, Gospodaru svome će, kao utočištu, poći. (En-Nebe', 39)

ذَٰلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ فَمَن شَاءَ اتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِ مَآبًا.

23. El-Jevmu-l-mešhud (Dan kojem se prisustvuje). Spomenuto je jednom u Kur'anu: To je pouka za one koji se plaše patnje na onome svijetu; a to je Dan kada će svi ljudi biti sabrani i to je Dan kojem se prisustvuje (Jevm mešhud). (Hud, 103)

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّمَنْ خَافَ عَذَابَ الْآخِرَةِ ذَٰلِكَ يَوْمٌ مَّجْمُوعٌ لَّهُ النَّاسُ وَذَٰلِكَ يَوْمٌ مَّشْهُودٌ.

24. El-Jevmu-l-akim (Dan strašni). Spomenuto je jednom u Kur'anu: A nevjernici neće prestati u nj sumnjati, sve dok im iznenada smrt ne dođe ili dok ne osjete patnju na Danu strašnom (Jevm akim). (El-Hadždž, 55)

وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ حَتَّىٰ تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ.

25. El-Jevmu-l-abusu-l-kamtarir (Dan zlokobni i teški). Spomenuto je jednom u Kur'anu: Mi se Gospodara našeg bojimo, na Dan zlokobnog i teškog (jevm abus kamtarir).“ (El-Insan, 10)

إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًاقَمْطَرِيرًا.

26. Et-Tammetu-l-kubra (Najveća nevolja). Spomenuto je jednom u Kur'anu: A kada dođe Najveća nevolja (Et-Tammetu-l-kubra). (En-Naziat, 34)

فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرَىٰ.

27. Sahha (Glas zaglušujući). Spomenuto je jednom u Kur'anu: A kada dođe Glas zaglušujući (Sahha). (Abese, 33)

فَإِذَا جَاءَتِ الصَّاخَّةُ.

28. Gašije (Teška nevolja). Spomenuto je jednom u Kur'anu: Da li je doprla do tebe vijest o Teškoj nevolji (Gašije)? (El-Gašije, 1)

هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْغَاشِيَةِ.

29. Jevmu-l-miad/Miad (Dan ugovorenog sastanka/Ugovoreni sastanak). Spomenuto je 5 puta, što direktno, što indirektno, u Kur'anu: Reci: „Vi imate dan kada će biti Ugovoreni sastanak (Miad), ne možete ga ni za čas jedan zaustaviti niti ubrzati.“(Sebe', 30)

قُل لَّكُم مِّيعَادُيَوْمٍ لَّا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ سَاعَةً وَلَا تَسْتَقْدِمُونَ.

30. Jevmu-l-džeza' (Dan nadoknade/nagrade ili kazne). Spomenuto je neizravno preko 30 puta u Kur'anu: Oni će stanovnici Dženneta biti, u njemu će vječno boraviti, i to će im biti nadoknada za ono što su radili.(El-Ahkaf, 14)

أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ.

31. Jevmu-l-hašr (Dan skupljanja). Spomenuto je neizravno 30-ak puta u Kur'anu: Onoga Dana kada čestitē kao uzvanike pred Milostivim sakupimo.(Merjem, 85)

يَوْمَ نَحْشُرُالْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمَٰنِ وَفْدًا.

32. Jevmu-l-meab (Dan povratka). Spomenuto je neizravno 10-ak puta u Kur'anu: Reci: „Meni je naređeno da se samo Allahu klanjam i da Njemu nikoga ravnim ne smatram; Njemu ja pozivam i Njemu se vraćam.“(Er-Ra'd, 36)

قُلْ إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ وَلَا أُشْرِكَ بِهِ إِلَيْهِ أَدْعُو وَإِلَيْهِ مَآبِ.

33. Jevmu-l-ard (Dan izlaganja). Spomenuto je neizravno najmanje 5-6 puta u Kur'anu: A na Dan kad oni koji nisu vjerovali budu izloženi vatri: „Zar ovo nije istina?“ – odgovorit će: „Jest, Gospodara nam našeg!“ – „E pa iskustite patnju“ – reći će On – „jer ste stalno poricali.“ (El-Ahkaf, 34)

وَيَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَلَيْسَ هَٰذَا بِالْحَقِّ قَالُوا بَلَىٰ وَرَبِّنَا قَالَ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ.

34. Jevmu-z-zelzele (Dan zemljotresa). Spomenuto je neizravno 2 puta u Kur'anu: O ljudi, Gospodara svoga se bojte! Zaista će zemljotres, kada Sudnji čas nastupi, veliki događaj biti! (El-Hadždž, 1)

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ.

35. Jevmu-r-redžfe (Dan strašnog zemljotresa). Spomenuto je neizravno 2 puta u Kur'anu: Na Dan kada se Zemlja i planine strašno zatresu, i planine – pješčane dine razbacane postanu. (El-Muzzemmil, 14)

يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ وَكَانَتِ الْجِبَالُ كَثِيبًا مَّهِيلًا.

36. Jevmu-l-ba'sere (Dan ispreturanja). Spomenuto je neizravno 2 puta u Kur'anu: I kada se grobovi ispreturaju. (El-Infitar, 4)

وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ.

37. Jevmu-n-nedame (Dan kajanja). Spomenuto je neizravno najmanje jednom u Kuranu: O vjernici, ako vam nekakav nepošten čovjek donese kakvu vijest, dobro je provjerite, da u neznanju nekome zlo ne učinite, pa da se zbog onoga što ste učinili pokajete. (El-Hudžurat, 6)

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَن تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ.

38. Jevmu-n-nakur (Dan roga). Spomenuto je neizravno jednom u Kur'anu: A kada se u Rog puhne. (El-Muddessir, 8)

فَإِذَا نُقِرَ فِي النَّاقُورِ .

39. Jevmu-t-teferruk (Dan razdavajanja). Spomenuto je neizravno jednom u Kur'anu: Na dan kad nastupi Čas oživljenja – ljudi će se razdvojiti.(Er-Rum, 14)

وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ.

40. Jevmu-s-sad' (Dan rasipanja). Spomenuto je neizravno jednom u Kur'anu: Zato ti upravi lice svoje prema pravoj vjeri, prije nego što Allahovom voljom nastupi Dan koji niko neće moći odbiti. Toga dana On će ih rasuti. (Er-Rum, 43)

فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ الْقَيِّمِ مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ يَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ.

41. Jevmu-l-hafida ve-r-rafia (Dan događaja koji unizuje i uzvisuje). Spomenuto je neizravno jednom u Kur'anu: (Događaj) Koji unizuje i uzvisuje. (El-Vakia, 3)

خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ.

42. Jevmu-l-kisas (Dan odmazde). Spomenuto je neizravno u hadisima: Odmazda (kisas) će biti izvršena među stvorenjima: u ime jednih će biti izvršena odmazda nad drugima. Tako će u ime šutave životinje biti izvršena odmazda nad rogatom (koja ju je ubola). Čak će u ime trunke biti izvršena odmazda nad trunkom. (Bilježi ga Ahmed)

يَقْتَصُّ للْخَلْقِ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ، حَتَّى لِلْجَمَّاءِ مِنَ الْقَرْنَاءِ، وَحَتَّى لِلذَّرَّةِ مِنَ الذَّرَّةِ.

Pojmovi vezani za Sudnji dan

Ovdje ćemo obraditi 27 najpoznatijih pojmova vezanih za Sudnji dan.

1. Ezel (boravište duša), u doslovnom prijevodu prapočetak, je praiskonski svijet u kojem su prvobitno obitavale ljudske duše, prije nego što su dobile tijela i rodile se na dunjaluku. Tu je Allah, dž.š., svakom čovjeku usadio u srce fitret (prirodnu vjeru) u tevhid (jednoboštvo). Onda je zatražio od svake duše, ponaosob, da posvjedoči da je Allah jedini Gospodar i Stvoritelj, kako ljudi na Sudnjem danu ne bi imali opravdanje za nevjerovanje. Ezel je spomenut samo jedanput neizravno u Kur'anu: I kad je Gospodar tvoj iz kičmi Ademovih sinova izveo potomstvo njihovo i zatražio od njih da posvjedoče protiv sebe: „Zar Ja nisam Gospodar vaš?“ – oni su odgovarali: „Jesi, mi svjedočimo“ – i to zato da na Sudnjem danu ne reknete: „Mi o ovome ništa nismo znali.“ (El-A'raf, 172)

وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْقَالُوا بَلَىٰ شَهِدْنَا أَن تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِينَ.

2. Dunja/Dunjaluk (Ovozemni svijet), u doslovnom prijevodu nisko mjesto, je prolazni svijet na kojem ljudi žive. Ime dunjaluk je spomenuto 115 puta u Kur'anu: To su blagodati u životu na Dunjaluku (Ovozemnom svijetu). (Alu Imran, 14)

ذَٰلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا.

U Kur'anu su spomenuta još 4 imena dunjaluka:

- Ula (Prvi svijet). Spomenuto je 4 puta: Onaj svijet je, zaista, bolji za tebe od Prvog svijeta (Ula). (Ed-Duha, 4)

وَلَلْآخِرَةُ خَيْرٌ لَّكَ مِنَ الْأُولَىٰ.

- Adžilet (Prolazni svijet). Spomenuto je 3 puta: Uistinu, vi ovaj Prolazni svijet (Adžilet) volite. (El-Kijamet, 20)

كَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ.

- Edna (Niski svijet). Spomenuto je jednom: I poslije njih ostala su pokoljenja koja su Knjigu naslijedila i koja su kupila mrvice ovoga Niskog svijeta (Edna)... (El-A'raf, 169)

فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا الْكِتَابَ يَأْخُذُونَ عَرَضَ هَٰذَا الْأَدْنَىٰ...

- Hajat (Život). Ovo ime je spomenuto 64 puta kao dio izraza El-Hajatu-d-Dunja (život na dunjaluku), te jednom samostalno: „E onda se gubi!“ – reče Musa – „čitavog svog Života (Hajat) ćeš govoriti: 'Neka me niko ne dotiče!' (Taha, 97)

قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الْحَيَاةِ أَن تَقُولَ لَا مِسَاسَ.

3. Ahiret (Drugi svijet), u doslovnom prijevodu drugo mjesto, je onozemaljski svijet na koji ljudi odlaze nakon smrti. Spomenut je 115 puta u Kur'anu: A Ahiret (Drugi svijet) je bolji i vječan je. (Gafir, 39)

وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ وَأَبْقَىٰ.

4. Džennet (Raj), u doslovnom prijevodu bašča, vrt, je boravište dobrih i bogobojaznih ljudi na ahiretu, gdje će uživati u blagodatima (nimetima), jer su činili dobra djela na dunjaluku. Džennet ima osam kapija. Mufessiri navode, između ostalog, sljedeće nazive za džennetske kapije: Kapija namaza (Babu-s-sala), Kapija Rejjan/Kapija posta (Babu-r-Rejjan/Babu-s-sijam), Kapija sadake i zekata (Babu-s-sadeka), Kapija hadždža (Babu-l-hadždž), Kapija džihada (Babu-l-džihad), Kapija zikra (Babu-z-zikr), Kapija znanja (Babu-l-ilm), Kapija tevbe (Babu-t-tevbe). Ime džennet je spomenuto, što u jednini, što u množini, 66 puta u Kur'anu: Dat ćemo da takav Džennet naslijedi onaj od robova Naših koji se bude grijeha klonio. (Merjem, 63)

تِلْكَ الْجَنَّةُالَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن كَانَ تَقِيًّا.

U Kur'anu je spomenuto još 14 imena dženneta:

- Daru-s-Selam (Kuća mira). Spomenuto je 2 puta: Allah poziva u Kuću mira (Daru-s-Selam) i ukazuje na Pravi put onome kome On hoće.(Junus, 25)

وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَىٰ دَارِ السَّلَامِ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ.

- Daru-l-Muttekkin (Kuća muttekija - bogobojaznih). Spomenuto je jednom: A onaj svijet je, sigurno, još bolji. O kako će Kuća bogobojaznih (Daru-l-Muttekin) - divna biti. (En-Nahl, 30)

وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ.

- Daru-l-Karar (Kuća boravka). Spomenuto je jednom: O narode moj, život na ovome dunjaluku samo je prolazno uživanje, a drugi svijet je, zaista, Kuća boravka (Daru-l-Karar). (Gafir, 39)

يَا قَوْمِ إِنَّمَا هَٰذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا مَتَاعٌ وَإِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دَارُ الْقَرَارِ.

- Daru-l-Mukame (Kuća prebivanja). Spomenuto je jednom: Koji nam je, od dobrote Svoje, Kuću prebivanja (Daru-l-Mukame) darovao, gdje nas umor neće doticati i u kome nas klonulost neće snalaziti.(Fatir, 35)

الَّذِي أَحَلَّنَا دَارَ الْمُقَامَةِ مِن فَضْلِهِ لَا يَمَسُّنَا فِيهَا نَصَبٌ وَلَا يَمَسُّنَا فِيهَا لُغُوبٌ.

- Daru-l-Hajevan (Kuća života). Spomenuto je jednom: Život na ovome svijetu nije ništa drugo do zabava i igra, a samo Kuća (Dar) ahireta je – Život (Hajevan), kad bi samo oni znali! (El-Ankebut, 64)

وَمَا هَٰذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ.

- Daru-l-Huld (Kuća vječnosti). Spomenuto je jednom neizravno: Uđite u nj, u miru, ovo je Dan vječnosti (Daru-l-Huld)!“(Kaf, 34)

ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ.

- Džennetu-l-Me'va (Džennetsko prebivalište). Spomenuto je 2 puta: Kod kojeg je Džennetsko prebivalište (Džennetu-l-Me'va). (En-Nedžm, 15)

عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَىٰ.

- Dženatu Adn (Edenske bašče). Spomenuto je 11 puta: Edenske bašče (Džennatu Adn) u koje će ući, u kojima će se zlatnim narukvicama, biserom ukrašenim, kititi, a haljine će im, u njima, od svile biti. (Fatir, 33)

جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَلُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِيهَا حَرِيرٌ.

- Dženatu-n-Neim (Bašče naslade). Spomenuto je 7 puta: One koji budu vjerovali i dobra djela činili doista čekaju Bašče naslade (Džennatu-n-Neim). (Lukman, 8)

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ.

- Gurfe/Guref (Odaja/Odaje). Spomenuto je 4 puta, što u jednini, što u množini: Oni će biti, za ono što su trpjeli, Odajama (Guref) nagrađeni i u njima će pozdravom i blagoslovom biti susretani.(El-Furkan, 75)

أُولَٰئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَبِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلَامًا.

- Mak'adu Sidkin (Istinito mjesto). Spomenuto je jednom: Na Istinitom mjestu (Mak'adu Sidkin) na kome će biti zadovoljni, kod Vladara Svemoćnoga. (El-Kamer, 55)

فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِيكٍ مُّقْتَدِرٍ.

- El-Mekamu-l-Emin (Sigurno mjesto). Spomenuto je jednom: A oni koji su se Allaha bojali, oni će na Sigurnu mjestu (Mekam Emin) biti. (Ed-Duhan, 51)

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقَامٍ أَمِينٍ.

- Husna (Nešto najljepše). Spomenuto je 12 puta: Allahovo je sve što je na nebesima i što je na Zemlji – da bi, prema onome kako su radili, kaznio one koji rade zlo, a Nečim najljepšim (Husna) nagradio one koji čine dobro. (En-Nedžm, 31)

وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَسَاءُوا بِمَا عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى.

- Jusra (Nešto najlakše). Spomenuto je 2 puta: Njemu ćemo Nešto najlakše (Jusra) pripremiti. (El-Lejl, 7)

فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَىٰ.

5. Džehennem (Pakao), u doslovnom prijevodu vatra, je boravište grješnika i nevjernika na ahiretu, gdje će biti paćeni kaznama, jer su činili loša djela na dunjaluku. Džehennem ima sedam kapija. Mufessiri navode da se džehennemske kapije nazivaju uglavnom istim imenima kojima se u Kur'anu naziva džehennem: Džehennem, Džehim, Seir, Sekar, Hutama, Leza, Havija. Ime džehennem je spomenuto 77 puta u Kur'anu: Džehennem će zasjeda postati. (En-Nebe', 21)

إِنَّ جَهَنَّمَكَانَتْ مِرْصَادًا.

U Kur'anu je spomenuto još 8 imena džehennema:

- Nar (Vatra). Spomenuto je 126 puta: I čuvajte se Vatre (Nara) za nevjernike pripremljene. (Alu Imran, 131)

وَاتَّقُوا النَّارَالَّتِي أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ.

- Džehim (Oganj). Spomenuto je 26 puta: A oni koji ne budu vjerovali i dokaze Naše budu poricali – biće stanovnici Ognja (Džehima). (El-Maide, 10)

وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ.

- Seir (Razbuktali oganj). Spomenuto je 16 puta: I reći će: „Da smo slušali ili razmišljali, ne bismo među stanovnicima Razbuktalog ognja (Seira) bili!“ (El-Mulk, 10)

وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ.

- Sekar (Vrelina). Spomenuto je 4 puta: „Šta vas je u Vrelinu (Sekar) dovelo?“ „Nismo“ – reći će – „bili od onih koji su molitvu obavljali. (El-Muddessir, 43-44)

مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ ﴿٤٣﴾ قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ ﴿٤٤﴾

- Hutama (Vatra koja lomi). Spomenuto je 2 puta: A znaš li ti šta je Hutama (Vatra koja lomi)? Vatra Allahova razbuktana.(El-Humeze, 5-6)

وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ ﴿٥﴾ نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ ﴿٦﴾

- Leza (Buktinja). Spomenuto je jednom: Nikada! Ona će Buktinja (Leza) sāmā biti. (El-Mearidž, 15)

- Havija (Provalija). Spomenuto je jednom: A onaj u koga njegova djela budu lahka – boravište će mu Havija (Provalija) biti. A znaš li ti šta će to biti? – Vatra užarena! (El-Karia, 8-11)

وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ ﴿٨﴾ فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ ﴿٩﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ ﴿١٠﴾ نَارٌ حَامِيَةٌ ﴿١١﴾

- Daru-l-Huld (Kuća vječnosti). Spomenuto je jednom: To je kazna za Allahove neprijatelje, vatra u kojoj će im Kuća vječnosti (Daru-l-Huld) biti, kao naplata što su dokaze Naše stalno poricali.(Fussilet, 28)

ذَٰلِكَ جَزَاءُ أَعْدَاءِ اللَّهِ النَّارُ لَهُمْ فِيهَا دَارُ الْخُلْدِجَزَاءً بِمَا كَانُوا بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ.

6. Berzeh (zagrobni život), u doslovnom prijevodu prepreka, brana, pregrada, predstavlja život u kaburu, gdje duša boravi od smrti do proživljenja. Duša bogobojaznog vjernika uživa u kaburu, dok nevjernička i grješnička duša pate. Berzeh je spomenut jednom u Kur'anu: Kad nekome od njih smrt dođe, on uzvikne: „Gospodaru moj, povrati me da uradim kakvo dobro u onome što sam ostavio!“ – Nikada! To su riječi koje će on uzalud govoriti – pred njima će berzeh (prepreka) biti sve do dana kada će oživljeni biti.(El-Mu'minun, 99-100)

حَتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ ﴿٩٩﴾ لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ ۚ كَلَّا ۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا ۖ وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ ﴿١٠٠﴾

Berzeh je spominjan i u hadisima. Tako stoji u podužem hadisu kojeg prenosi Bera ibn Azib, r.a.: ...Onda će mu doći dva meleka, pa će ga posaditi i upitati ga: „Ko ti je Gospodar?“ Na to će on odgovoriti: „Moj Gospodar je Allah.“ Zatim će ga njih dvojica pitati: „Koja ti je vjera?“ Na to će on odgovoriti: „Moja vjera je islam.“ Potom će ga njih dvojica pitati: „Ko je ovaj čovjek koji vam je poslan?“ Na to će on odgovoriti: „On je Allahov poslanik, s.a.v.s.“ Onda će ga njih dvojica pitati: „Šta znaš?“ Na to će on odgovoriti: „Učio sam Allahovu knjigu, te sam povjerovao u nju i smatrao je istinom.“ Zatim će se oglasiti glasnik sa neba: „Istinu je kazao moj rob. Stoga ga ogrnite iz dženneta, obucite ga iz dženneta i otvorite mu jedna vrata ka džennetu!“ Bera dalje prenosi: Tako će mu doći džennetsko osvježenje i miris i kabur će mu se proširiti onoliko koliko dopire njegov pogled... I doći će mu dva meleka, pa ga posaditi i upitati ga: „Ko ti je Gospodar?“ Na to će on odgovoriti: „Ha, ha, ne znam.“ Zatim će ga njih dvojica pitati: „Koja ti je vjera?“ „Na to će on odgovoriti: „Ha, ha, ne znam.“ Potom će ga njih dvojica pitati: „Ko je ovaj čovjek koji vam je poslan?“ Na to će on odgovoriti: „Ha, ha, ne znam.“ Onda će se oglasiti glasnik sa neba: „Slagao je. Stoga ga ogrnite iz vatre i otvorite mu jedna vrata ka vatri!“ Tako će mu doći džehennemska toplina i vruć vjetar i kabur će mu se stisnuti, tako da će mu se u njemu rebra izmiješati... (Bilježe ga Ahmed, Ebu Davud, Ibn Ebu Šejbe i dr.)

فَيَأْتِيهِ مَلَكَانِ، فَيُجْلِسَانِهِ، فَيَقُولَانِ لَهُ: مَنْ رَبُّكَ؟ فَيَقُولُ: رَبِّيَ اللَّهُ، فَيَقُولَانِ لَهُ: مَا دِينُكَ؟ فَيَقُولُ: دِينِيَ الْإِسْلَامُ، فَيَقُولَانِ لَهُ: مَا هَذَا الرَّجُلُ الَّذِي بُعِثَ فِيكُمْ؟ فَيَقُولُ: هُوَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَيَقُولَانِ لَهُ: وَمَا عِلْمُكَ؟ فَيَقُولُ: قَرَأْتُ كِتَابَ اللَّهِ، فَآمَنْتُ بِهِ وَصَدَّقْتُ، فَيُنَادِي مُنَادٍ فِي السَّمَاءِ: أَنْ صَدَقَ عَبْدِي، فَأَفْرِشُوهُ مِنَ الْجَنَّةِ، وَأَلْبِسُوهُ مِنَ الْجَنَّةِ، وَافْتَحُوا لَهُ بَابًا إِلَى الْجَنَّةِ „. قَالَ: «فَيَأْتِيهِ مِنْ رَوْحِهَا، وَطِيبِهَا، وَيُفْسَحُ لَهُ فِي قَبْرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ»... وَيَأْتِيهِ مَلَكَانِ، فَيُجْلِسَانِهِ، فَيَقُولَانِ لَهُ: مَنْ رَبُّكَ؟ فَيَقُولُ: هَاهْ هَاهْ لَا أَدْرِي، فَيَقُولَانِ لَهُ: مَا دِينُكَ؟ فَيَقُولُ: هَاهْ هَاهْ لَا أَدْرِي، فَيَقُولَانِ لَهُ: مَا هَذَا الرَّجُلُ الَّذِي بُعِثَ فِيكُمْ؟ فَيَقُولُ: هَاهْ هَاهْ لَا أَدْرِي، فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَنْ كَذَبَ، فَافْرِشُوا لَهُ مِنَ النَّارِ، وَافْتَحُوا لَهُ بَابًا إِلَى النَّارِ، فَيَأْتِيهِ مِنْ حَرِّهَا، وَسَمُومِهَا، وَيُضَيَّقُ عَلَيْهِ قَبْرُهُ حَتَّى تَخْتَلِفَ فِيهِ أَضْلَاعُهُ...

7. A'raf (zidine/bedemi) su uzvišenja koja predstavljaju pregradu između dženneta i džehennema. Na Sudnjem danu na njihovim vrhovima će biti ashabu-l-a'raf (stanovnici bedema). To su ljudi koji će imati podjednak broj dobrih i loših djela. Loša djela su ih spriječila da uđu u džennet, a dobra djela su ih spasila od džehennema. Oni će ostati na bedemima sve dok im Allah, dž.š., ne presudi. Uzvišeni će ih na kraju, Svojom milošću i dobrotom, uvesti u džennet. Ovi bedemi su 2 puta spomenuti u Kur'anu: Između njih bit će pregrada, a na bedemima (a'raf) ljudi koji će svakoga po obilježju njegovome poznati. I oni će stanovnicima Dženneta viknuti: „Mir vama!“ – dok još ne uđu u nj, a jedva će čekati. (El-A'raf, 46)

وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ ۚوَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ ۚ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلَامٌ عَلَيْكُمْ ۚ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ.

8. Hisab (polaganje računa) je proces kroz koji će Allah, dž.š., suditi ljudima, tačnije vrjednovati njihova djela. Osoba koja bude imala više dobrih od loših djela, ući će u džennet, a osoba koja bude imala više loših od dobrih djela ući će u džehennem. Hisab je pomenut 39 puta u Kur'anu: Ljudima se bliži čas polaganja računa (hisaba) njihova, a oni, bezbrižni, ne mare za to. (El-Enbija', 1)

لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْوَهُمْ فِي غَفْلَةٍ مُّعْرِضُونَ.

9. Din (polaganje računa). Spomenuto je 13 puta u Kur'anu: Oni pitaju: „Kada će Dan polaganja računa (dina)?“ (Ez-Zarijat, 12)

10. Mizan (vaga) je sredstvo pomoću koga će se mjeriti dobra i loša djela ljudi tokom polaganja računa. Spomenuto je jednom u Kur'anu: Mi ćemo na Sudnjem danu ispravne vage (mizane) postaviti, pa se nikome krivo neće učiniti; ako nešto bude teško koliko zrno gorušice, Mi ćemo za to kazniti ili nagraditi. A dosta je to što ćemo Mi račune ispitivati. (El-Enbija', 47)

وَنَضَعُ الْمَوَازِينَالْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِن كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَىٰ بِنَا حَاسِبِينَ.

11. Sur (rog) je duhačko sredstvo u koje će melek Israfil, po Allahovom naređenju, puhnuti dva puta pred Sudnji dan. Kada prvi put puhne, sve će živo pomrijeti, a kada drugi put puhne, sve će mrtvo oživjeti i stati da čeka Sudnji dan. Sur je spomenut 10 puta u Kur'anu: Pa kad se u Rog puhne, tada rodbinskih veza među njima neće biti i jedni druge neće ništa pitati. (El-Mu'minun, 101)

فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِفَلَا أَنسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلَا يَتَسَاءَلُونَ.

12. Ba's (oživljenje) je čin prilikom kojeg će Allah, dž.š., oživjeti mrtve nakon što melek Israfil po drugi put puhne u sur. Spomenut je 3 puta u Kur'anu: O ljudi, kako možete sumnjati u oživljenje (ba's) – pa, Mi vas stvaramo od zemlje, zatim od kapi sjemena, potom od ugruška, zatim od grude mesa vidljivih i nevidljivih udova, da vam pokažemo moć Našu!(El-Hadždž, 5)

يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِن مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَغَيْرِ مُخَلَّقَةٍ لِّنُبَيِّنَ لَكُمْ.

13. Kijamet (uskrsnuće) je čin prilikom kojeg će Allah, dž.š., učiniti da mrtvi ustanu, usrksnu nakon što Israfil drugi put puhne u sur. Spomenut je 70 puta u Kur'anu: Zatim ćete, na Danu proživljenja (kijameta), oživljeni biti. (El-Mu'minun, 16)

ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تُبْعَثُونَ.

14. Mahšer (Skupljališe) predstavlja mjesto na kojem će muslimani biti skupljeni na Sudnjem danu u iščekivanju polaganja računa. Mahšer će biti na prostoru Šama (Levanta). Spomenut je u hadisima: Ljudi će biti skupljeni na Danu proživljenja na bijeloj, crvenkastobijeloj zemlji, koja je poput tankog hljeba od čistog brašna. Na njoj neće biti posebnog obilježja ni za koga. (Bilježe ga Muslim, Ibn Hibban i dr.)

يُحْشَرُ النَّاسُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى أَرْضٍ بَيْضَاءَ عَفْرَاءَ، كَقُرْصَةِ النَّقِيِّ، لَيْسَ فِيهَا عَلَمٌ لِأَحَدٍ.

Stoji u dijelu jednog dužeg hadisa o lokaciji Mahšera: ...Ta, doista je Šam zemlja hidžre, zemlja Mahšera i zemlja vjerovjesnika... (Bilježe ga Ahmed, Bezzar, Taberani i dr.)

...فَإِنَّ الشَّامَ أَرْضُ الْهِجْرَةِ، وَأَرْضُ الْمَحْشَرِ، وَأَرْضُ الْأَنْبِيَاءِ...

15. Hašr (skupljanje) je okupljanje ljudi na Mahšeru. Spomenuto je indirektno 30-ak puta u Kur'anu, ali samo jednom direktno: A na Dan kada će nad njima zemlja popucati oni će žurno izići; biće to skupljanje (hašr), za Nas lahko. (Kaf, 44)

يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعًا ذَٰلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَايَسِيرٌ.

16. Mevkif (Stajalište) predstavlja mjesto na kojem će muslimani stajati na Sudnjem danu u iščekivanju sviđanja računa. Mevkif i Mahšer su ustvari isto mjesto.

17. Vukuf (stajanje) je čekanje ljudi na Mevkifu. Vukuf će vjernicima trajati kratko, dok će nevjernicima i grješnicima trajati i do 50 hiljada godina, kako stoji u hadisima. Tako Ebu Seid el-Hudri, r.a., prenosi da je Allahov poslanik, s.a.v.s., kazao: Dan, koji pedest hiljada godina traje.Stoga mu je rečeno: Što je dug ovaj dan! Na to je Vjerovjesnik, s.a.v.s., kazao: Tako mi Onoga u čijoj je ruci moja duša, On (Allah) će doista olakšati vjerniku, tako da će mu taj dan biti lakši od jednog farz-namaza kojeg je klanjao na dunjaluku. (Bilježe ga Ibn Hibban, Ahmed i dr.)

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، أَنَّهُ قَالَ: «يَوْمٌ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ»، فَقِيلَ: مَا أَطْوَلَ هَذَا الْيَوْمَ فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، إِنَّهُ لَيُخَفِّفُ عَلَى الْمُؤْمِنِ حَتَّى يَكُونَ أَخَفَّ عَلَيْهِ مِنْ صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ يُصَلِّيهَا فِي الدُّنْيَا»

18. Sirat (Ćuprija), poznat kod nas kao Sirat-ćuprija, u doslovnom prijevodu put, je most iznad džehennema koji vodi od Mahšera do dženneta. Naime, nakon završetka obračuna, kada nevjernici već budu bačeni direktno u džehennemsku vatru, vjernici će krenuti preko Sirat-ćuprije prema džennetu. Zajedno sa njima će krenuti i munafici (licemjeri). Munafici i grješni vjernici će pasti sa Sirat-ćuprije u džehennem, dok će je bogobojazni vjernici uspjeti prijeći i tako ući u džennet.

Sirat je spomenut u nekim hadisima kao Ćuprija (Most): ...Onda će biti postavljena Ćuprija (Most) preko džehennema, a šefaat (zagovaranje) će biti dozvoljen. Oni će govoriti: „Gospodaru naš, spašavaj, spašavaj!“ Upitan je Poslanik: „Allahov poslaniče, a šta je to Ćuprija?“ Poslanik će odgovoriti: „To je jako klizava ćuprija. Na njoj su kuke, čivije i željezne bodlje slične malom trnju koje ima drvo u Nedždu koje se zove Sa'dan. Tako će vjernici preći ćupriju poput treptaja oka, poput munje, poput vjetra, poput ptice i poput izvrsnih trkaćih konja i kamila. Tada će jedan biti spašen, sačuvan, drugi će biti ogreban, propušten, a treći će biti otpozadi gurnut u vatru Džehennema... Ebu Seid, r.a., prenosilac hadisa, je kazao: Do mene je doprlo da je Ćuprija tanja od dlake, a oštrija od sablje. (Bilježi ga Muslim)

... ثُمَّ يُضْرَبُ الْجِسْرُ عَلَى جَهَنَّمَ، وَتَحِلُّ الشَّفَاعَةُ، وَيَقُولُونَ: اللهُمَّ سَلِّمْ، سَلِّمْ „ قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، وَمَا الْجِسْرُ؟ قَالَ: „ دَحْضٌ مَزِلَّةٌ، فِيهِ خَطَاطِيفُ وَكَلَالِيبُ وَحَسَكٌ تَكُونُ بِنَجْدٍ فِيهَا شُوَيْكَةٌ يُقَالُ لَهَا السَّعْدَانُ، فَيَمُرُّ الْمُؤْمِنُونَ كَطَرْفِ الْعَيْنِ، وَكَالْبَرْقِ، وَكَالرِّيحِ، وَكَالطَّيْرِ، وَكَأَجَاوِيدِ الْخَيْلِ وَالرِّكَابِ، فَنَاجٍ مُسَلَّمٌ، وَمَخْدُوشٌ مُرْسَلٌ، وَمَكْدُوسٌ فِي نَارِ جَهَنَّمَ...قَالَ أَبُو سَعِيدٍ: بَلَغَنِي أَنَّ الْجِسْرَ أَدَقُّ مِنَ الشَّعْرَةِ، وَأَحَدُّ مِنَ السَّيْفِ.

U nekim hadisima je spomenut po imenu Sirat: A Sirat je poput oštrice sablje. (Bilježe ga Hakim, Mervezi i dr.)

وَالصِّرَاطُ كَحَدِّ السَّيْفِ.

19. Šefaat (zagovaranje) predstavlja pravo zauzimanja na Sudnjem danu za grješne vjernike, kako bi ih Allah, dž.š., uveo u džennet, umjesto u džehennem, odnosno kako bi ih izvadio iz džehennema i uveo u džennet. Uzvišeni će pravo šefaata dati prvenstveno Muhammedu, a.s., ali i drugim poslanicima, te učenjacima, šehidima, evlijama itd. Spomenut je 11 puta u Kur'anu: Toga dana će biti od koristi posredovanje samo onoga kome Milostivi dopusti i dozvoli da za nekoga govori. (Taha, 109)

يَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَٰنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلًا.

20. Kevser, u doslovnom prijevodu mnogō dobro, je posebna rijeka, izvor u džennetu koji je dat Muhammedu, a.s. Čast da se napije sa Kevsera imat će samo istinski sunija, tj. onaj koji je slijedio Sunnet (praksu) Muhammeda, a.s. Spomenut je jednom u Kur'anu: Mi smo ti, uistinu, Kevser dali. (El-Kevser, 1)

إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ.

21. Havd (Vrelo), u doslovnom prijevodu bazen, rezervoar, je poseban izvor koji je dat Muhammedu, a.s., na Stajalištu prije Sirat-ćuprije. Predstavlja rukavac džennetske rijeke Kevser. Slično kao i sa Kevserom, iz Havda će imati čast da se napije samo istinski sunija, tj. onaj koji je slijedio Sunnet (tradiciju) Muhammeda, a.s. Havd je spomenut u hadisima. Ebu Hurejre, r.a., prenosi da je Allahov poslanik, s.a.v.s., kazao: Doista moj Havd (Izvor) ima veću širinu od razdaljine između Ajle (Akabe) i Adena.[1] Zaista je on bjelji od snijega i slađi od meda sa mlijekom. Uistinu on ima više posuda od broja zvijezda. Doista ću ja tjerati ljude od njega (zbog neslijeđenja sunneta), kao što čovjek tjera kamile drugih ljudi od svoga izvora. Oni (ashabi) su pitali: Allahov poslaniče, hoćeš li nas toga dana prepoznati? Odgovorio je: Hoću. Vi ćete imati biljeg koji neće imati ni jedan drugi ummet: doći ćete na moj Havd sa svijetlim licima i nogama od tragova uzimanja abdesta. (Bilježe ga Muslim, Ebu Avane, Bejheki i dr.)

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ حَوْضِي أَبْعَدُ مِنْ أَيْلَةَ مِنْ عَدَنٍ لَهُوَ أَشَدُّ بَيَاضًا مِنَ الثَّلْجِ، وَأَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ بِاللَّبَنِ، وَلَآنِيَتُهُ أَكْثَرُ مِنْ عَدَدِ النُّجُومِ وَإِنِّي لَأَصُدُّ النَّاسَ عَنْهُ، كَمَا يَصُدُّ الرَّجُلُ إِبِلَ النَّاسِ عَنْ حَوْضِهِ» قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ أَتَعْرِفُنَا يَوْمَئِذٍ؟ قَالَ: «نَعَمْ لَكُمْ سِيمَا لَيْسَتْ لِأَحَدٍ مِنَ الْأُمَمِ تَرِدُونَ عَلَيَّ غُرًّا، مُحَجَّلِينَ مِنْ أَثَرِ الْوُضُوءِ».

22. Selsebil, u doslovnom prijevodu mehka, nježna stvar u grlu (npr. slatka voda, slatko mlijeko, džennetsko vino), je naziv jednog džennetskog izvora. Spominje se jednom u Kur'anu: U njemu će iz čaše piće đumbirom začinjeno piti sa izvora u džennetu, koji će se Selsebil zvati. (El-Insan, 17-18)

وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِيلًا ﴿١٧﴾ عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّىٰ سَلْسَبِيلًا ﴿١٨﴾

23. Tesnim, u doslovnom prijevodu uzvišenost, uzdignutost, je naziv jednog džennetskog izvora. Spominje se jednom u Kur'anu. Pomiješano sa vodom iz Tesnima će biti, sa izvora iz kojeg će Allahu bliski piti. (El-Mutaffifin, 27-28)

وَمِزَاجُهُ مِن تَسْنِيمٍ ﴿٢٧﴾ عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ ﴿٢٨﴾

24. Er-Rehiku-l-mahtum (Zapečaćeni napitak), u doslovnom prijevodu zapečaćeni nektar, je džennetsko piće, pomiješano sa vodom iz Tesnima i zapečaćeno miskom (mošusom), koje će piti stanovnici dženneta. Spomenuto je jednom u Kur'anu: Dat će im se, pa će zapečaćeni napitak (Rehik mahtum) piti, čiji će pečat misk (mošus) biti – i neka se za to natječu oni koji se hoće natjecati!(El-Mutaffifin, 25-26)

يُسْقَوْنَ مِن رَّحِيقٍ مَّخْتُومٍ ﴿٢٥﴾ خِتَامُهُ مِسْكٌ ۚ وَفِي ذَٰلِكَ فَلْيَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ ﴿٢٦﴾

25. Firdevs (od staroperzijske riječi paridajda, lat. paradisus, grč. paradeisos), u doslovnom prijevodu bujna, plodna bašča, je središnji, nauzvišeniji dio dženneta, odakle izviru džennetske rijeke (Kevser, Selsebil, Tesnim itd.)[2], a koji se nalazi ispod Arša (Prijestolja). Spomenut je 2 puta u Kur'anu: Onima koji budu vjerovali i dobra djela činili –bašče Firdevsa će prebivalište biti.(El-Kehf, 107)

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا.

26. Adn (Eden), u doslovnom prijevodu boravište, je jedan od najljepših dijelova dženneta. Spomenut je 11 puta u Kur'anu: Njih čekaju sigurno bašče Adna (Edena), kroz koje će rijeke teći, u njima će se narukvicama od zlata kititi i u zelena odijela od dibe i kadife oblačiti, na divanima će u njima naslonjeni biti. (El-Kehf, 31)

أُولَٰئِكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِّن سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُّتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ.

27. Vesila (Odabrani stepen) je posebni položaj, mjesto, koje će Muhammed, a.s., imati u džennetu. Vesila se nalazi u centru Firdevsa, ispod samog Arša. Spomenuta je u hadisima. Tako je Muhammed, a.s., kazao: Ko prouči, kada čuje ezan: „Allahu moj, Gospodaru ove potpune molbe i namaza koji se uspostavlja, podari našem vođi Muhammedu Vesilu (Odabrani stepen), Fedilu (Najviše dobro) i proživi ga na Hvaljenom položaju (Mekami-Mahmud), koji si mu obećao.“ Bit će mu dozvoljen moj šefaat (zagovaranje na Danu proživljenja. (Bilježe ga Buhari, Ahmed, Ibn Madže, Ebu Davud i dr.)

مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ النِّدَاءَ: اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلاَةِ القَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّدًا الوَسِيلَةَ وَالفَضِيلَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ، حَلَّتْ لَهُ شَفَاعَتِي يَوْمَ القِيَامَةِ.

---

[1] Ajla je današnji grad Akaba na obali Akabaskog zaljeva u Crvenom moru na krajnjem jugu Jordana, dok je Aden grad na obali Adenskog zaljeva u Arapskom moru na jugozapadu Jemena. Razdaljina između Ajle i Adena je oko 2500 km. [2] Ovdje se misli na unutrašnje džennetske rijeke, tj. rijeke koji izviru i teku unutar dženneta. Postoje i spoljašnje džennetske rijeke, tj. rijeke koje su porijeklom iz dženneta (slično kao što je čovjek porijeklom iz njega), ali ne izviru niti teku unutar njega. Tu spadaju sljedeće rijeke: Nil, Eufrat, Sejhan (južna Anadolija, protiče kroz grad Adanu) i Džejhan (južna Anadolija, prolazi 20 km istočno od Adane). Ove četiri rijeke spominje Muhammed, a.s., u hadisu: Sejhan, Džejhan, Eufrat i Nil su sve džennetske rijeke. (Bilježe ga Muslim, Ahmed, Bezzar i dr.)سَيْحَانُ وَجَيْحَانُ، وَالْفُرَاتُ وَالنِّيلُ كُلٌّ مِنْ أَنْهَارِ الْجَنَّةِ.Podjela na spoljašnje i unutrašnje džennetske rijeke je spomenuta u hadisima. Tako stoji u hadisu o Miradžu: ...Onda mi je podignuta Sidretu-l-Munteha (Lotos Kraja). Plodovi su joj poput krčaga Hedžera (pokrajina u Hidžazu), a listovi kao slonove uši. „Ovo je Sidretu-l-Munteha“, kazao je Džibril. Pošto su tu četiri rijeke, dvije spoljašnje i dvije unutrašnje, upitah: „Džibrile, šta je ovo dvoje?“ Džibril je odgovorio: „Glede dvaju unutrašnjih to su dvije džennetske rijeke, a glede dvaju spoljašnjih, to su Nil i Eufrat... (Bilježe ga Buhari, Ahmed, Nesai i dr.)... ثُمَّ رُفِعَتْ إِلَيَّ سِدْرَةُ المُنْتَهَى، فَإِذَا نَبْقُهَا مِثْلُ قِلاَلِ هَجَرَ، وَإِذَا وَرَقُهَا مِثْلُ آذَانِ الفِيَلَةِ، قَالَ: هَذِهِ سِدْرَةُ المُنْتَهَى، وَإِذَا أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ: نَهْرَانِ بَاطِنَانِ وَنَهْرَانِ ظَاهِرَانِ، فَقُلْتُ: مَا هَذَانِ يَا جِبْرِيلُ؟ قَالَ: أَمَّا البَاطِنَانِ فَنَهْرَانِ فِي الجَنَّةِ، وَأَمَّا الظَّاهِرَانِ فَالنِّيلُ وَالفُرَاتُ...

---

(Izvor: Jusuf Džafić, Priručnik o islamskom vjerovanju / Jusuf Džafić. - Tuzla : Medžlis Islamske zajednice, 2019.)