Muhammed veli: Obavijestio nas je Ebu Hanife, od Hammada, od Ibrahima da je kazao:
Ko ne donese tekbir kada započinje namaz, on nije u namazu. Muhammed kaže: Ovo prihvatamo. Izuzetak je slučaj kada donosi tekbir za ruku', ukoliko ga donosi uspravno, želeći njime ulazak u namaz, bit će mu dovoljno. To je i mišljenje Ebu Hanife, r.a.
مُحَمَّدٌ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو حَنِيفَةَ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: مَنْ لَمْ يُكَبِّرْ حِينَ يَفْتَتِحُ الصَّلَاةَ، فَلَيْسَ فِي صَلَاةٍ. قَالَ مُحَمَّدٌ: وَبِهِ نَأْخُذُ، إِلَّا أَنْ يَكُونَ حِينَ كَبَّرَ تَكْبِيرَةَ الرُّكُوعِ كَبَّرَهَا مُنْتَصِبًا يُرِيدُ بِهَا الدُّخُولَ فِي الصَّلَاةِ فَيُجْزِئُهُ ذَلِكَ. وَهُوَ قَوْلُ أَبِي حَنِيفَةَ رضي الله عنه
Muhammed veli: Obavijestio nas je Ebu Hanife, od Hammada, od Ibrahima da je kazao:
Nemoj dizati ruke tokom ijednog dijela svog namaza nakon prvog puta. Muhammed kaže: Ovo prihvatamo. To je i mišljenje Ebu Hanife, r.a.
مُحَمَّدٌ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو حَنِيفَةَ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ أَنَّهُ قَالَ: لَا تَرْفَعْ يَدَيْكَ فِي شَيْءٍ مِنْ صَلَاتِكَ بَعْدَ الْمَرَّةِ الْأُولَى. قَالَ مُحَمَّدٌ: وَبِهِ نَأْخُذُ، وَهُوَ قَوْلُ أَبِي حَنِيفَةَ رضي الله عنه.
Muhammed veli: Obavijestio nas je Ebu Hanife, od Hammada, od Ibrahima, da su neki ljudi iz Basre došli Omeru ibn el-Hattabu, r.a. Oni su došli samo da ga pitaju o započinjanju namaza. Ibrahim dalje prenosi:
Tako je Omer ibn el-Hattab, r.a., ustao, te započeo namaz. Oni su bili iza njega. Onda je počeo učiti glasno (tj. kako bi ih podučio početnoj dovi), pa je kazao: Subhaneke-llāhumme, ve bi-hamdike, ve tebāreke-smuke, ve te`ālā džedduke, ve lā ilāhe gajruke. Muhammed kaže: Ovu dovu prihvatamo na početku namaza. Međutim, ne smatramo da je imam treba učiti naglas, niti oni koji su iza njega. Doista je tu dovu Omer, r.a., učio naglas samo kako bi ih podučio onome o čemu su ga pitali. Isto tako je do nas doprlo od Ibrahima, a to je i mišljenje Ebu Hanife, r.a.
مُحَمَّدٌ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو حَنِيفَةَ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، أَنَّ نَاسًا مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَةِ أَتَوْا عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رضي الله عنه لَمْ يَأْتُوهْ إِلَّا لِيَسْأَلُوهُ عَنِ افْتِتَاحِ الصَّلَاةِ قَالَ: فَقَامَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رضي الله عنه فَافْتَتَحَ الصَّلَاةَ، وَهُمْ خَلْفَهُ ثُمَّ جَهَرَ، فَقَالَ: سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ وَتَبَارَكَ اسْمُكَ وَتَعَالَى جَدُّكَ وَلَا إِلَهَ غَيْرُكَ.
قَالَ مُحَمَّدٌ: وَبِهَذَا نَأْخُذُ فِي افْتِتَاحِ الصَّلَاةِ، وَلَكِنَّا لَا نَرَى أَنْ يَجْهَرَ بِذَلِكَ الْإِمَامُ وَلَا مَنْ خَلْفَهُ، وَإِنَّمَا جَهَرَ بِذَلِكَ عُمَرُ رضي الله عنه لِيُعَلِّمَهُمْ مَا سَأَلُوهُ عَنْهُ، وَكَذَلِكَ بَلَغَنَا عَنْ إِبْرَاهِيمَ، وَهُوَ قَوْلُ أَبِي حَنِيفَةَ رضي الله عنه.
Muhammed veli: Obavijestio nas je Ebu Hanife, od Hammada, od Ibrahima da je kazao:
Obavijestio nas je čovjek koji je klanjao pored Abdullaha ibn Mesuda, r.a., a koji se potrudio da sluša njegov glas. Tako ga je on samo čuo kako uči ajet: Gospodaru moj, povećaj mi znanje (Taha, 114), i ponavlja ga nebrojeno puta. Stoga je čovjek mislio da Ibn Mesud uči suru Taha. Muhammed kaže: Ovo se odnosi na dnevni namaz. Naime, ne vidimo problem da se čovjek zadrži na nekim kur'anskim ajetima, poput dotičnog, doveći za sebe na nafili (dobrovoljnom namazu). Što se tiče propisanog namaza, neka se ne zadržava.
مُحَمَّدٌ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو حَنِيفَةَ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ أَخْبَرَنَا مَنْ صَلَّى إِلَى جَانِبِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رضي الله عنه وَحَرَصَ عَلَى أَنْ يَسْمَعَ صَوْتَهُ فَلَمْ يَسْمَعْ غَيْرَ أَنَّهُ سَمِعَهُ يَقُولُ: رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا، يُرَدِّدُهَا مِرَارًا، فَظَنَّ الرَّجُلُ أَنَّهُ يَقْرَأُ فِي طَهْ.
قَالَ مُحَمَّدٌ: وَهَذَا فِي صَلَاةِ النَّهَارِ فَلَا نَرَى بَأْسًا أَنْ يَقِفَ الرَّجُلُ عَلَى شَيْءٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِثْلِ هَذَا يَدْعُو لِنَفْسِهِ فِي التَّطَوُّعِ فَأَمَّا فِي الْمَكْتُوبَةِ فَلَا.
Muhammed veli: Obavijestio nas je Ebu Hanife. On je kazao: Pričao nam je Bilal[1], od Vehba ibn Kejsana[2], od Džabira ibn Abdullaha el-Ensarije, r.a., da je kazao:
Allahov poslanik, s.a.v.s., nas je bio podučavao tešehhudu (Ettehijjatu) i tekbiru u namazu, kao što nas je podučavao suri iz Kur'ana.
مُحَمَّدٌ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو حَنِيفَةَ، قَالَ حَدَّثَنَا بِلَالٌ، عَنْ وَهْبِ بْنِ كَيْسَانَ، عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ رضي الله عنهما، قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُعَلِّمُنَا التَّشَهُّدَ وَالتَّكْبِيرَ فِي الصَّلَاةِ كَمَا يُعَلِّمُنَا السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ
Muhammed veli: Obavijestio nas je Ebu Hanife, od Hammada, od Ibrahima da je kazao:
Oni (ashabi) su bili učili tešehhud (Ettehijjatu) u doba Allahovog poslanika, s.a.v.s. Tada su učili u tešehhudu (Ettehijjatu): Es-Selamu alellah. Tako je Vjerovjesnik, s.a.v.s., završio namaz jednog dana, pa im se okrenuo svojim licem, te kazao: „Nemojte učiti: Es-selamu alellah. Doista je Allah Es-Selam (Mir). Međutim, proučite: Es-selamu alejna ve ala ibadillahi-s-salihin.“ Muhammed kaže: Ovo prihvatamo. To je i mišljenje Ebu Hanife, r.a.
مُحَمَّدٌ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو حَنِيفَةَ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: كَانُوا يَتَشَهَّدُونَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَيَقُولُونَ فِي تَشُهُّدِهِمُ السَّلَامُ عَلَى اللَّهِ. فَانْصَرَفَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ذَاتَ يَوْمٍ فَأَقْبَلَ عَلَيْهِمْ بِوَجْهِهِ فَقَالَ لَهُمْ: لَا تَقُولُوا السَّلَامُ عَلَى اللَّهِ؛ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلَامُ، وَلَكِنْ قُولُوا: السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ. قَالَ مُحَمَّدٌ: وَبِهِ نَأْخُذُ، وَهُوَ قَوْلُ أَبِي حَنِيفَةَ رضي الله عنه
(Predaja je navedena bez kompletnog seneda, ali je sahih ligajrihi - vjerodostojna radi drugih predaja. Naime, ovu i slične predaje, sa kompletnim senedom, prenosi Ibrahim en-Nehai, od Alkame ibn Kajsa, od Abdullaha ibn Mesuda, r.a., od Muhammeda, a.s. Bilježe ih, između ostalih: En-Nesai, Es-Sunen el-kubra, sv. 1, str. 376-377, br. 757-758; Id., Es-Sunen, sv. 2, str. 239.240, br. 1167-1168; El-Bezzar, El-Musned, sv. 4, str. 354, br. 1555, sv. 5, str. 17, br. 1571, str. 24, br. 1581; Es-Serradž, El-Hadis, El-Faruk el-hadise, Kairo, 2004, sv. 2, str. 179, br. 731; Ibn el-A'rabi, El-Mu'džem, Dar Ibn el-Dževzi, Rijad, 1997, sv. 2, str. 574, br. 1129; Et-Taberani, El-Mu'džem el-kebir, sv. 10, str. 50-51, br. 9920-9922; Id., El-Mu'džem el-evsat, sv. 6, str. 157, br. 6072; Id., El-Mu'džem es-sagir, El-Mekteb el-islamijj, Bejrut, 1985, sv. 2, str. 94, br. 845; El-Muhallis, El-Muhallisijjat ve Edžza' uhra, Vizare el-evkaf ve eš-šuun el-islamijje li Devle Katar, Doha, 2008, sv. 3, str. 354, br. 2701; Temmam, El-Fevaid, Mektebe Er-Rušd, Rijad, 1991/92, sv. 1, str. 277, br. 690; Ebu Nuajm, Hilje el-evlija', Es-Seade, Kairo, 1974, sv. 3, str. 44; Ebu Hanife, El-Musned - rivaje Ebu Nuajm, str. 117. Slične predaje od Alkame ibn Kajsa, pored Ibrahima en-Nehaija, prenose i: El-Kasim ibn Muhajmire, Ebu Ishak es-Subej'i. Bilježe ih, između ostalih: Ahmed, El-Musned, sv. 7, str. 108, br. 4006, str. 331, br. 4305; Ed-Darimi, Es-Sunen, Dar El-Mugni, Rijad, 2000, sv. 2, str. 846, br. 1380; Ibn Hibban, Es-Sahih, Muessese Er-Risale, Bejrut, 1993, sv. 5, str. 291-294, br. 1961-1963; Ibn Ebu Šejbe, El-Musannef; sv. 1, str. 259, br. 2982; Id., El-Musned, Dar El-Vetan, Rijad, 1997, sv. 1, str. 148, br. 203; Ebu Davud et-Tajalisi, El-Musned, Dar Hedžr, Kairo, 1999, sv. 1, str. 219 br. 273; Ibn el-Dža’d, El-Musned, str. 379, br. 2593; Es-Serradž, El-Hadis, sv. 2, str. 177, br. 722-723; Et-Taberani, El-Mu'džem el-kebir, sv. 10, str. 51, br. 9923-9924; Id., El-Mu'džem el-evsat, sv. 4, str. 344, br. 4389, sv. 6, str. 321, br. 6521. Slične predaje prenose najmanje 3 ashaba: Abdullah ibn Mesud (oko 200 predaja), Muavija, Selman el-Farisi. Bilježe ih, između ostalih: Ahmed, El-Musned, sv. 6, str. 28, br. 3562, str. 121, br. 3622, str. 422, br. 3877, sv. 7, str. 34-36, br. 3919-3921, str. 108, br. 4006, str. 116, br. 4017, str. 151, br. 4064, str. 177, br. 4101, str. 246, str. 227, br. 4160, str. 237, br. 4177, br. 4189, str. 331, br. 4305, str. 392, br. 4382, str. 428, br. 4422; El-Buhari, Es-Sahih, sv. 1, str. 166, br. 831, str. 167, br. 835, sv. 2, str. 63, br. 1202, sv. 8, str. 51, br. 6230, sv. 9, str. 116, br. 7381; Muslim, Es-Sahih, sv. 2, str. 13-14, br. 924-928; Ibn Madže, Es-Sunen, sv. 1, str. 290, br. 899, str. 609, br. 1892; Et-Tirmizi, Es-Sunen, sv. 1, str. 375, br. 289, str. 404, br. 1105; Ebu Davud, Es-Sunen, sv. 1, str. 254, br. 968-970; En-Nesai, Es-Sunen el-kubra, sv. 1, str. 374-376, br. 752-757, str. 378-379, br. 759-761, sv. 2, str. 68, br. 1201, 1203, str. 78, br. 1222, sv. 7, str. 141, br. 7653, sv. 10, str. 11520,; Id., Es-Sunen, sv. 2, str. 237-239, br. 1162-1167, str. 240-241, br. 1169-1171, sv. 3, str. 40, br. 1277, str. 41, br. 1279, str. 50, br. 1298.)
Muhammed veli: Obavijestio nas je Ebu Hanife, od Hammada, od Ibrahima da je kazao:
Ibn Mesud, r.a., je kazao o čovjeku koji uči Bismillahi-r-rahmani-r-rahim naglas: „To je beduinsko djelo (djelo neukog čovjeka).”[1] On nije učio Bismillu naglas niti iko od njegovih učenika.[2]
مُحَمَّدٌ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو حَنِيفَةَ، عَنْ حَمَّادٍ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: قَالَ ابْنُ مَسْعُودٍ رضي الله عنه فِي الرَّجُلِ يَجْهَرُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ: إِنَّهَا أَعْرَابِيَّةٌ، وَكَانَ لَا يَجْهَرُ بِهَا هُوَ، وَلَا أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِهِ. قَالَ مُحَمَّدٌ: وَبِهِ نَأْخُذُ، وَهُوَ قَوْلُ أَبِي حَنِيفَةَ رضي الله عنه
([1] Tj. djelo koje je svojstveno beduinu. Beduin (bedevija) je u arapskom jeziku i kulturi simbol zaostalog, neukog i prostog čovjeka. U našem jeziku su to, pored izraza beduin/bedevija, i sljedeće riječi: seljak, balija, brđanin, gejak, gedžo, malograđanin, varošanin, kasablija, čoban i sl.
[2] Predaja je navedena bez kompletnog seneda, pošto je između Ibrahima en-Nehaija i ashaba h. Abdullaha ibn Mesuda izostavljeno ime jednog prenosioca, ali je sahih ligajrihi - vjerodostojna radi drugih predaja. Naime, ovu i sličnu predaju prenosi najmanje 2 ashaba: Abdullah ibn Mesud, Abdullah ibn Abbas. Bilježe ih, između ostalih: Ebu Jusuf, El-Asar, str. 22, br. 106; Et-Tahavi, Šerh meani el-asar, sv. 1, str. 204, br. 1209-1210; Abdurrezzak, El-Musannef, sv. 2, str. 89, br. 2605; Ibn Ebu Šejbe, El-Musannef, sv. 1, str. 361, br. 4143. Druge slične predaje o učenju Bismille u sebi prenosi najmanje 12 ashaba: Enes ibn Malik, Abdullah ibn Mugaffel, Ebu Hurejre, Aiša, Ebu Bekr, Omer, Osman, Alija, Abdullah ibn Mesud, Abdullah ibn Abbas, Ammar ibn Jasir, Abdullah ibn ez-Zubejr. Bilježe ih, između ostalih: Ahmed, El-Musned, sv. 19, str. 49, br. 11991, str. 137, br. 12084, str. 184, br. 12135, sv. 20, str. 134, br. 12714, str. 199, br. 12810, str. 219, br. 12845, str. 244, br. 12887, str. 374, br. 13103, str. 385, br. 13125, str. 459, br. 13259, sv. 21, str. 50, br. 13337, str. 252, br. 13680, str. 302, br. 13784, str. 359-360, br. 13890-13892, str. 368, br. 13915, str. 386, br. 13957, str. 459, br. 14077, sv. 27, str. 342, br. 16787, sv. 34, str. 166, br. 20545, str. 175, br. 20559, sv. 40, str. 32, br. 24030, sv. 41, str. 301, br. 24791, sv. 42, str. 235, br. 25382, str. 396, br. 25617; El-Buhari, Es-Sahih, sv. 1, str. 149, br. 743; Muslim, Es-Sahih, sv. 2, str. 12, br. 916-917; Ebu Davud, Es-Sunen, sv. 1, str. 207-208, br. 782-783; Ibn Madže, Es-Sunen, sv. 1, str. 267, br. 812-816; Et-Tirmizi, Es-Sunen, sv. 1, str. 326, br. 244, str. 329, br. 246; En-Nesai, Es-Sunen el-kubra, sv. 1, str. 468, br. 977-978, str. 469-470, br. 980-982; Id., Es-Sunen, sv. 2, str. 133, br. 902-903, str. 134-135, br. 906-908. Inače, najvjerovatnije je izostavljeni prenosilac u senedu gornje predaje Alkame ibn Kajs ili El-Esved ibn Jezid, od kojih Ibrahim en-Nehai pretežno prenosi h. Ibn Mesudove rivajete.)
Ibn-Mesud kaže:
“Allahov Poslanik, a.s., podučio me je sjedenju u namazu (tešehhudu), kao što me podučava suri iz Kur’ana – a moja je šaka bila među njegovim šakama. – ‘Et-tehijjatu lillahi ves-salavatu vet-tajjibatu es-selamu alejke ejjuhen-nebijju ve rahmetullahi ve berekatuhu, es-selamu alejna ve ala ibadillahis-salihin. Ešhedu en la ilahe illallah ve ešhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluhu!’ (Najbolji pozdravi, salavati i pohvale (riječi) pripadaju Allahu! Selam tebi, Vjerovjesniče, Allahova milost i Njegovi blagoslovi! Selam nama i Allahovim dobrim robovima! Svjedočim da nema Boga osim Allaha te da je Muhammed Njegov rob i poslanik!) – tako smo učili dok je Poslanik, a.s, bio živ među nama, a kada je preselio, učili smo: ‘Es-selamu…’ (selam Vjerovjesniku, a.s.).” (Buhari 6264)
ابْنَ مَسْعُودٍ، يَقُولُ عَلَّمَنِي رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَكَفِّي بَيْنَ كَفَّيْهِ التَّشَهُّدَ، كَمَا يُعَلِّمُنِي السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ. وَهْوَ بَيْنَ ظَهْرَانَيْنَا، فَلَمَّا قُبِضَ قُلْنَا السَّلاَمُ. يَعْنِي عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.
(Asar)