Najpoznatiji učenjak perzijskog porijekla među selefom je Ebu Hanife!
Najpoznatiji učenjak turskog porijekla među selefom je Abdullah ibn el-Mubarek, Ebu Hanifin učenik!
Najpoznatiji učenjak sirijskog porijekla među selefom je Muhammed eš-Šejbani, Ebu Hanifin učenik!
Njihove kratke biografije:
1. Ebu Hanife Numan ibn Sabit (699-767), tabiin i utemeljitelj hanefijske pravne škole (mezheba). Rođen je u Kufi. Perzijskog je porijekla. Njegovi preci su iz Kabula (danas gl. grad Afganistana). Znanje je sticao u Kufi, Basri, Mekki i Medini pred oko 4000 učitelja iz generacije tabiina. Njegovi glavni učitelji su bili: Hammad ibn Ebu Sulejman, kufanski muftija, Ata' ibn Ebu Rebah, mekkanski fakih (pravnik) i muhaddis, Amir ibn Šurahbil eš-Ša'bi, kufanski kadija, Nafi', štićenik h. Abdullaha ibn Omera i učitelj medinskog imama Malika ibn Enesa, Kasim ibn Abdurrahman ibn Abdullah ibn Mesud, kufanski kadija i unuk h. Abdullaha ibn Mesuda, Asim ibn Ebu en-Nedžud, kufanski karija po čijem kiraetu danas učimo, Tavus, jemenski fakih i muhaddis i učenik h. Abdullaha ibn Abbasa, Muhammed ibn Šihab ez-Zuhri, medinski muhaddis i fakih, Muhammed el-Bakir, medinski imam, praunuk h. Alije i unuk h. Husejna, i dr. Susreo se sa četiri ashaba. To su: Enes ibn Malik u Basri, Abdullah ibn Ebu Evfa u Kufi, Sehl ibn Sa’d u Medini i Ebu Tufejl Amir ibn Vasile el-Lejsi u Mekki. Djelovao je u Kufi. Njegova najvažnija djela su: akaid (El-Fikhu-l-ekber, El-Fikhu-l-ebset, El-Alim ve-l-muteallim, El-Vesijje, Risale Ebi Hanife ila Usman el-Betti), hadiska zbirka (El-Musned).
Ebu Hanife je autor najstarijih sačuvanih knjiga u islamu. Tačnije, napisao je najstarije knjige iz akaida (ilmu-l-kelama). Također, Musned Ebu Hanife je nastarija kompletna hadiska zbirka. Njegovi najznačajniji učenici su: Ebu Jusuf, Muhammed eš-Šejbani, Zufer ibn Huzejl, Hasan ibn Zijad, njegov sin Hammad, Abdullah ibn el-Mubarek, Veki' ibn el-Džerrah i dr.
Ebu Hanifini učenici su autori prvih fikhskih djela u islamu, a njihove hadiske zbirke se ubrajaju među najranije. Koliko su rano djelovali Ebu Hanife i njegovi učenici, dovoljno govori podatak da je imam Ebu Hanife rođen 114 godina prije imama Buharije, autora vrlo značajne hadiske zbirke Es-Sahih, odnosno 126 godina prije imama Muslima, pisca druge vrlo značajne hadiske zbirke Es-Sahih, dok su četiri najistaknutija Ebu Hanifina učenika (Ebu Jusuf (rođ. 113. h.g.), Muhammed (rođ. 132 h.g.), Zufer (rođ. 110 h.g.) i Hasan (rođ. 116. h.g.)) rođena prosječno 90 godina prije pisaca četiri glasovite hadiske zbirke, poznate pod imenom Es-Sunen (Ebu Davud (rođ. 202. h.g.), Tirmizi (rođ. 209. h.g.), Ibn Madže (rođ. 209 h.g.) i Nesai (214. h.g.).
Stoga ne treba da čudi da je Ebu Hanife ponio nadimak Imami-Azam (arap. El-Imamu-l-E'azam) - Najveći imam. Pouzdan prenosilac.
Također, zanimljivo je za spomenuti da je Ebu Hanife jedini među četvericom velikih imama koji nije arapskog porijekla. Naime Ebu Hanife Perzijanac iz Afganistana (danas se Perzijanci tih krajeva nazivaju Tadžikistancima). I njegovu učenici su različitih narodnosti. Tako su Ebu Jusuf i Zufer Arapi, Muhammed je Sirijac, dok je Hasan ibn Zijad iz Iraka.
2. Muhammed ibn Hasan eš-Šejbani (749-805), tabi-tabiin i drugi najvažniji učenik Ebu Hanife. Rođen je u Vasitu (ist. Irak). Sirijskog je porijekla. Njegovi preci su iz Haraste (danas sjev. ist. predgrađe Damaska). Prvo se školovao u Kufi kod Ebu Hanife i Ebu Jusufa. Nakon smrti Ebu Hanife, učio je dvije ili tri godine u Medini kod Malika ibn Enesa, osnivača malikijskog mezheba. Učio je i u Šamu kod Evzaije, osnivača evzaijskog mezheba, te u Kufi kod još najmanje 30 drugih učenjaka, među kojima je Sufjan es-Sevri, utemeljitelj sevrijskog mezheba. U Mekki je učio, između ostalih, kod Sufjana ibn Ujejne, začetnika zasebnog mezheba. Studirao je i u Basri i Vasitu. Pored spomenutih 5 osnivača mezheba, njegovi učitelji su bili: Ebu Jusuf, Zufer ibn Huzejl, Abdullah ibn el-Mubarek, Davud et-Tai, stariji učenici Ebu Hanife; Mis'ar ibn Kidam, Abdulmelik ibn Abdulaziz ibn Džurejdž, Junus ibn Ebu Ishak es-Subej'i, Šu'be ibn el-Hadždžadž i dr. Kao dvadesetogodišnjak, oko 770. godine je počeo da podučava u Kufi.
Kasnije se preselio u Bagdad, gdje je sa prekidima djelovao oko 20 godina. Među njegovim učenicima su bili Šafija i Ebu Sevr, osnivači mezheba. Njegovi drugi učenici su: Esed ibn el-Furat, učenik imama Malika, Jahja ibn Mein, učitelj imama Buharije, El-Kasim ibn Sellam, autor hadiskih zbirki El-Emval, Et-Tuhur i dr., Ebu Hafs el-Kebir, hanefijski imam Transoksanije, Isa ibn Eban, hanefijski kadija Basre, Musa ibn Sulejman el-Dževzedžani, hanefijski pravnik Bagdada, i dr. Bio je kadija Rekke (sjev. ist. Sirija) sedam godina (796-803). Otprilike dvije godine prije smrti je postavljen za vrhovnog kadiju. Preminuo je u Reju (danas predgrađe Teherana). Autor je 100-ak knjiga. Najzaslužniji je za ranu kodifikaciju hanefijskog mezheba, sabravši fikhsku zaostavštinu Ebu Hanife i njegovih učenika u 6 knjiga: El-Mebsut/El-Asl, Es-Sijer el-kebir, Es-Sijer es-sagir, El-Džami' el-kebir, El-Džami' es-sagir. Te knjige predstavljaju prvu fikhsku enciklopediju zvanu Zahiru-r-rivajet (Očita predaja). Pouzdan prenosilac. Ima svoj El-Asar, jednu od najstarijih hadiskih zbirki. Uticao je na nastanak malikijskog, šafijskog i hanbelijskog mezheba.
3. Abdullah ibn el-Mubarek (736-797), tabi-tabiin iz Merva (jug. ist. Turkmenistan), učenik Ebu Hanife i poznati zahid. Turskog porijekla. Proputovao je Kufu, Basru, Bagdad, Damask, Fustat (danas dio Kaira), Mekku, Medinu, San'u, Nejsabur i dr. gradove Horasana, Iraka, Šama, Egipta, Arabije i Jemena radi znanja. Preminuo je u Hitu (cen. Irak, 60 km zapadno od Bagdada). Prenosi od većeg broja tabiina i tabi-tabiina. Među njima su: Humejd et-Tavil, Ebu Hanife, El-Evzai, Lejs ibn Sa’d, Malik ibn Enes, Sufjan es-Sevri, Sulejman el-A’meš i dr. Od njega prenose: Ebu Ishak el-Fezari, Ebu Bekr ibn Ajjaš, Muhammed eš-Šejbani, Jahja ibn Mein, učitelj imama Buharije, Ishak ibn Rahevejh, muhaddis i autor poznate hadiske zbirke El-Musned, Ma’mer ibn Rašid, autor hadiske zbirke El-Džami’, Jahja ibn Seid el-Kattan, Jakub ibn el-Ka’ka’ i dr. Pouzdan prenosilac. Autor je više djela, među kojima su neke od najstarijih hadiskih zbirki: Ez-Zuhd ve er-rekaik, El-Džihad, El-Musned itd.
Jusuf Džafić